Tokenomics Series #2: Giải mã các mảnh ghép trong Tokenomics và cách đọc Tokenomics

Tổng quan

Như ở bài 1 của chuỗi bài về tokenomics, chúng ta đã đề cập đến khái niệm tokenomics, là gồm hai từ “token” và “economics”. Tokenomics là chất lượng của mã thông báo sẽ thuyết phục người dùng/nhà đầu tư chấp nhận nó và giúp xây dựng hệ sinh thái xung quanh dự án. Bất kỳ thứ gì tác động đến giá trị của mã thông báo đều là một phần của tokenomics.

*** Bài viết này thuộc chuỗi Series Tokenomics Series của GFS Blockchain nhằm nghiên cứu từ căn bản tới nâng cao tại về Tokenomics. Tổng hợp các bài viết của Tokenomics Series –> Xem tại đây

Tokenomics là một chủ đề khá rộng và bao gồm nhiều thành phần khác nhau. Trong khuôn khổ bài viết hôm nay, chúng ta hãy cùng GFS Blockchain tìm hiểu thành phần cơ bản trong tokenomics, các loại mã thông báo và cách đọc vị cơ bản tokenomics của một dự án nhé!

Những mảnh ghép cơ bản của tokenomics

Team

Một dự án đáng tin cậy đương nhiên không thể thiếu đội ngũ đáng tin cậy phía sau nó. Những người đứng sau dự án rất quan trọng trong việc xác định xem đồng tiền này có bất kỳ cơ hội nào để được chấp nhận rộng rãi hay không.

Thông thường khi một dự án mới ra mắt, chúng ta sẽ nhìn vào đội ngũ của họ đầu tiên, xam những người này có kinh nghiệm làm việc hay không, có từng làm qua những dự án có uy tín hay là chỉ thực hiện những dự án theo trend chứ không có gì nổi bật.

Tolen Allocation (Phân bổ mã thông báo)

Một điều quan trọng khác cần xem xét là cách mã thông báo sẽ được phân phối sau crowdsale. Bạn có thể kiểm tra các chi tiết này trong whitepaper của dự án. Ngoài ra, điều quan trọng là phải kiểm tra thời gian khóa trên các mã thông báo được cung cấp cho nhóm và cố vấn. Những người sáng lập/người sáng tạo quan tâm đến tiềm năng lâu dài của các dự án của họ sẽ có một thời gian khóa lâu dài.

Quan hệ công chúng & xây dựng thương hiệu

Một trong những khía cạnh quan trọng nhất của dự án tiền mã hóa là cộng đồng của nó. Nếu không có một cộng đồng tốt, một dự án không là gì cả. Về cơ bản, tiền mã hóa của bạn nghe như thế nào không quan trọng, điều quan trọng là phải dành sự quan tâm và tôn trọng đúng mức cho những người mua tiềm năng của bạn hay còn gọi là cộng đồng. Các dự án có cộng đồng tích cực nhất thường có xu hướng có nhiều mã thông báo ổn định hơn.

Nhiều dự án tiền mã hóa có xu hướng xem thường việc xây dựng cộng đồng và tập trung toàn bộ năng lượng của họ vào việc xây dựng một sản phẩm. Mặc dù hoàn toàn không có gì sai khi tận tâm xây dựng một dự án tuyệt vời, nhưng người ta không nên bỏ qua cộng đồng của họ trong quá trình này. Các dự án cần đảm bảo rằng có ai đó trong nhóm của họ thường xuyên tương tác với người dùng đồng thời thể hiện sự đồng cảm với người dùng trong những lúc thị trường biến động.

Mô hình kinh doanh

Một trong những yếu tố quan trọng nhất cần xem xét là mô hình kinh doanh của dự án. Các dự án nên có một mô hình mạnh mẽ để họ có thể kiếm tiền. Các đồng tiền mã hóa như Bitcoin và Bitcoin Cash chỉ được sử dụng cho mục đích thanh toán, do đó chúng không cần các mô hình kinh doanh phức tạp. Tuy nhiên, đối với các ứng dụng phi tập trung, nhằm mục đích không chỉ là các hệ thống thanh toán đơn giản, chúng cần phải có một mô hình kinh doanh mạnh mẽ.

Ví dụ. Mô hình của Golem là sử dụng mã thông báo GNT của họ để có quyền truy cập vào các tài nguyên của nó.

Real world utility (tiện ích thế giới thực)

Điều tiếp theo mà bạn sẽ cần phải xem xét để có được một cái nhìn đúng đắn về khái niệm cơ bản của dự án là tiện ích trong thế giới thực của nó. Nói cách khác, dự án có mang lại giá trị thực tế nào cho thị trường hay không? Nền tảng của dự án có hoàn toàn phụ thuộc vào mã thông báo không? Nếu có, thì đó là một dự án rất đáng để đầu tư.

Mặt pháp lý

Sau số tiền mà ICO đã huy động được vào năm 2017 và 2018, chúng đã được tăng cường giám sát pháp lý thông qua các cơ quan quản lý khác nhau. Dự án mà bạn quan tâm phải tuân thủ về mặt pháp lý với tất cả các quy định của quốc gia mà nó đặt trụ sở. Dự án phải có một đội ngũ pháp lý đảm nhận tất cả các tuân thủ pháp luật.

Cấu trúc mã thông báo

Điều cuối cùng mà chúng ta cần xem xét là cấu trúc của mã thông báo và nó phù hợp với dự án như thế nào.

Cung cấp sự ổn định về giá cả

Một trong những thách thức lớn nhất của nền kinh tế mã thông báo là đạt được sự ổn định về giá của chúng. Biến động giá trở thành một vấn đề nghiêm trọng, khi các bên thứ ba vô đạo đức có thể khai thác chúng để trục lợi.

Quản trị

Một khía cạnh quan trọng khác trong nền kinh tế mã thông báo trong quản trị, đó là sự tồn tại của các quy tắc rõ ràng trong việc phát triển và duy trì mạng lưới. Tại thời điểm này, các quy tắc quản trị có thể rất đa dạng. Ví dụ, trong Bitcoin, quản trị được phân cấp, tiến bộ được thực hiện trong quá trình phát triển mạng nhờ sự can thiệp của cộng đồng phát triển nó.

Các loại mã thông báo

Trước khi đi xa hơn, chúng ta phải hiểu chính xác loại mã thông báo mà chúng ta đang xử lý. Có một số danh mục mà chúng ta có thể phân biệt các mã thông báo này, Hãy cùng xem xét một số danh mục này để hiểu rõ hơn.

Layer 1 so với Layer 2

Layer 1 là blockchain cơ bản, blockchain chính. Mã thông báo cung cấp năng lượng cho chuỗi khối này là mã thông báo Layer 1. Layer 2 là Dapps/ICOs được xây dựng trên nền tảng của blockchain cơ bản hay blockchain chính.

Ví dụ OmiseGO là một dự án được xây dựng trên nền tảng của chuỗi khối Ethereum. Trong trường hợp này, Ethereum là Layer 1 và được cung cấp bởi Ether, mã thông báo Layer 1. OmiseGO là Layer 2 và được cung cấp bởi OMG, mã thông báo Layer 2.

Trong trường hợp này, tình trạng của ứng dụng Layer 2 hoàn toàn phụ thuộc vào tình trạng chung của Layer 1. Nếu có một số vấn đề với blockchain Layer 1. một bản hack hoặc một lỗi, nó cũng sẽ ảnh hưởng đến tổng thể của Layer 2.

Chuỗi ban đầu so với chuỗi phân nhánh

Loại thứ hai chủ yếu là về giao thức Layer 1. Nói một cách đơn giản, giao thức là giao thức gốc hay đã được tách ra khỏi một số giao thức khác.

Bitcoin và Ethereum là những ví dụ về giao thức chuỗi ban đầu.

ZCash , Bitcoin Cash, Litecoin , v.v. đều là những ví dụ về chuỗi phân nhánh vì chúng đã được phân tách từ giao thức Bitcoin chính.

Tiện ích và Bảo mật

Hầu hết các ICO là cơ hội đầu tư vào chính công ty, nên hầu hết các mã thông báo đều đủ điều kiện là chứng khoán. Tuy nhiên, nếu mã thông báo không đủ điều kiện theo kiểm tra Howey, thì nó được phân loại là mã thông báo tiện ích. Các mã thông báo này chỉ đơn giản là cung cấp cho người dùng một sản phẩm và/hoặc dịch vụ.

Như Jeremy Epstein, Giám đốc điều hành của Never Stop Marketing, giải thích, các mã thông báo tiện ích có thể:

Cung cấp cho chủ sở hữu quyền sử dụng mạng
Cung cấp cho chủ sở hữu quyền để tận dụng mạng bằng cách bỏ phiếu
Vì có giới hạn cao hơn về tính sẵn có của mã thông báo tối đa, giá trị của mã thông báo có thể tăng lên do phương trình cung – cầu.

Mặt khác, mã thông báo tiền mã hóa vượt qua bài kiểm tra Howey được coi là mã thông báo bảo mật. Những thứ này thường thu được giá trị từ một tài sản bên ngoài, có thể giao dịch. Bởi vì các mã thông báo được coi là một chứng khoán, chúng phải tuân theo các quy định và chứng khoán liên bang. Nếu ICO không tuân theo các quy định, thì họ có thể bị phạt.

Fungible vs Non-Fungible

Theo Investopedia: “đặc tính dễ mua là khả năng thay thế lẫn nhau của hàng hóa hoặc tài sản riêng lẻ khác cùng loại”

Vậy, những gì là có thể thay thế và những gì là không thể thay thế.

Nếu bạn mượn 100 USD từ người bạn của mình và bạn trả lại họ tờ 100 USD khác, thì điều đó hoàn toàn ổn. Trên thực tế, bạn có thể đưa cho người bạn của mình 2 tờ 50 đô la hoặc thậm chí 10 tờ 10 đô la. Nó sẽ hoàn toàn ổn vì đô la (hoặc tiền giấy nói chung), phần lớn, có thể thay thế được.

Mặt khác, còn… một tài liệu sưu tầm thì sao?

Ví dụ. Giả sử vì một lý do nào đó mà bạn lấy bức tranh Picasso của bạn mình trong một ngày? Bây giờ, điều gì sẽ xảy ra nếu, khi bạn phải trả lại nó, bạn trả lại cho cô ấy một số bức tranh khác của Picasso? Tệ hơn nữa, nếu thay vì tặng lại bức tranh, bạn lại tặng bức tranh thành nhiều mảnh nhỏ hơn thì sao?

Không giống như tiền tệ, tranh và bất kỳ loại đồ sưu tầm nào đều không thể thay thế được.

Tiền tệ có được nhiều giá trị hơn nhờ khả năng thay thế của nó. Một loại tiền tệ cụ thể càng được coi trọng và chấp nhận rộng rãi, thì càng có nhiều người sử dụng nó và do đó giá trị được cảm nhận của nó sẽ cao hơn. Vì vậy, nếu thanh toán là một trong những tiện ích chính của mã thông báo mà bạn quan tâm, thì bạn nên kiểm tra xem mã đó có thể thay thế được hay không.

Tính không thay thế là một tài sản khi mã thông báo của bạn là một vật có thể sưu tầm được. Ví dụ. mã thông báo cryptokitties là một ví dụ về mã thông báo không thể thay thế. Họ đạt được giá trị của họ từ việc trở thành duy nhất.

Token Flow (lưu lượng mã thông báo)

Có một số thành phần mà bạn cần lưu ý để hiểu cấu trúc của mã thông báo. Đầu tiên, hãy xem xét luồng mã thông báo. Hiểu cách mã thông báo sẽ lưu chuyển trong hệ sinh thái là điều cần thiết. Khi xem xét dự án, bạn nên cân nhắc những điều sau:

Dự án đang tìm cách xây dựng một hệ sinh thái bền vững và ổn định trong dài hạn như thế nào?
Làm thế nào để mã thông báo được đưa vào hệ sinh thái? Làm thế nào để các token rời khỏi hệ sinh thái?
Làm thế nào để các cá nhân tham gia được khuyến khích để thực hiện với khả năng tốt nhất của họ?

Token Flow in Layer 1

Ngoài việc là một phương thức thanh toán, mã thông báo Layer 1 tăng cường mã thông báo của chúng bằng cách:

Khuyến khích người tham gia.
Phát triển trên nền tảng

Khuyến khích người tham gia

Bitcoin là giao thức Layer 1 ban đầu. Mặc dù nó có mô hình đơn giản là một hệ thống thanh toán, nhưng nó chạy trên mặt sau của các nút cụ thể được gọi là thợ đào. Bitcoin hoạt động dựa trên giao thức đồng thuận bằng chứng công việc (POW).

Điều gì đang khuyến khích những người khai thác này làm tốt công việc, xét cho cùng, việc khai thác rất tốn kém? Để tìm thấy một khối hợp lệ, người khai thác, hay chính xác hơn, nhóm mà người khai thác thuộc sở hữu, sẽ nhận được phần thưởng khối.

Phát triển trên nền tảng

Theo Giám đốc điều hành Binance CZ, “Để ngành của chúng tôi phát triển, chúng tôi cần nhiều doanh nhân hơn để xây dựng các dự án thực tế”

Anh ấy không đơn độc khi nghĩ theo cách này. Cả người sáng lập Ethereum Vitalik Buterin và người sáng lập Tron Justin Sun đều đang khuyến khích cộng đồng của họ xây dựng các dự án thực tế trên các blockchain tương ứng của họ.

Vì vậy một số người thông minh nhất trong không gian blockchain muốn có nhiều sáng tạo Dapp hơn trên các nền tảng blockchain. Để biết mối quan hệ giữa việc tạo ra các dự án đáng tin cậy hơn trên một mạng và giá trị của chính mạng đó, chúng ta sẽ cần xem xét Định luật Metcalfe.

Định luật Metcalfe là một lý thuyết về hiệu ứng mạng. Theo Wikipedia: “Định luật Metcalfe nói rõ ảnh hưởng của mạng viễn thông tỷ lệ với bình phương của số lượng người dùng được kết nối của hệ thống (n ^ 2)”

Nó được xây dựng bởi Bob Metcalfe, người phát minh ra Ethernet và đồng sáng lập 3Com.

Nguồn: Image Credit - Andrew Chen — Nguồn: Image Credit – Andrew Chen

Vậy điều này thực sự có nghĩa là gì và tại sao điều này lại có giá trị? Nói một cách dễ hiểu, Định luật Metcalfe nói rằng càng có nhiều người tham gia vào một mạng lưới thì mạng lưới đó càng có giá trị.

Hãy quay lại ví dụ của chúng ta về điện thoại.

Nếu chỉ có một người sở hữu một chiếc điện thoại thì nó sẽ không có giá trị gì cả. Tuy nhiên, nếu hai người trở lên sở hữu một chiếc điện thoại, thì nó sẽ có giá trị hơn ngay lập tức vì những người này kết nối với nhau và chia sẻ thông tin.

Trên thực tế, chúng ta có thể kiểm tra điều này qua sơ đồ sau:

Như sơ đồ trên cho thấy, nếu bạn có hai điện thoại trong mạng, thì bạn chỉ có thể thực hiện một kết nối. Nếu có 5 điện thoại, thì bạn có thể thực hiện 10 kết nối. Tuy nhiên, nếu có 12 điện thoại trong mạng thì bạn có thể thực hiện 66 kết nối. Đó là một mức tăng trưởng theo cấp số nhân khá ấn tượng!

Thêm vào đó, một điều nữa mà bạn không nên quên về các mạng là chúng có xu hướng có một cuộc sống của riêng mình. Có nghĩa là, khi càng nhiều người sử dụng chúng, chúng có xu hướng thu hút ngày càng nhiều người dùng. Đây là lý do tại sao hầu hết các mạng thành công có xu hướng tận hưởng tốc độ tăng trưởng theo cấp số nhân.

Cách đọc tokenomics của một dự án

Khi nghiên cứu về tokenomics của một dự án, bạn nên xem xét những khái niệm sau.

Token supply

Total supply (tổng nguồn cung)

Số lượng mã thông báo có thể được phát hành bởi một dự án. Ví dụ dễ nhất cho điều này là Bitcoin có nguồn cung tối đa là 21 Triệu.

Circulating Supply (nguồn cung lưu hành)

Nguồn cung lưu hành cho biết tổng số mã thông báo đã được phát hành cho đến nay và hiện có sẵn để giao dịch trên thị trường.

Max supply

Số lượng mã thông báo tối đa có thể có trên thị trường, bao gồm cả những mã thông báo đã được khai thác hoặc có sẵn trong tương lai

MarketCap và FDV

MarketCap (vốn hóa thị trường):

Vốn hóa thị trường cho thấy toàn bộ số tiền đã được đầu tư vào dự án tiền mã hóa cho đến nay và được tính bằng công thức giá mỗi mã thông báo nhân với nguồn cung lưu hành.

Fully Diluted Valuation (vốn hóa thị trường pha loãng hoàn toàn)

Vốn hóa thị trường lý thuyết nếu tất cả các mã thông báo của dự án đã có trong nguồn cung lưu hành.

Token governance (mã thông báo quản trị)

Mã thông báo quản trị là mã thông báo mà các nhà phát triển tạo ra để cho phép chủ sở hữu giúp định hình tương lai của một giao thức. Người nắm giữ mã thông báo quản trị có thể ảnh hưởng đến các quyết định liên quan đến dự án như đề xuất hoặc quyết định các đề xuất tính năng mới và thậm chí thay đổi chính hệ thống quản trị.

Trong nhiều trường hợp, các thay đổi được đề xuất, hiệu đính và sau đó được bỏ phiếu thông qua quản trị trên chuỗi được truy cập bằng cách sử dụng mã thông báo quản trị được áp dụng tự động do các hợp đồng thông minh.

Trong hầu hết các trường hợp, các tổ chức cho phép người dùng kiểm soát sự phát triển của hệ thống của họ được gọi là các tổ chức tự trị phi tập trung (DAO).

Một ví dụ nổi tiếng về mã thông báo quản trị là Maker (MKR ). Mã thông báo này cho phép chủ sở hữu của nó bỏ phiếu về các quyết định liên quan đến giao thức tài chính phi tập trung (DeFi) mà stablecoin phân quyền DAI chạy trên đó.

Token governance decentralized (mã thông báo quản trị phi tập trung): mã thông báo quản trị hoàn toàn phụ thuộc vào quyết định của cộng đồng và không phải chịu sự quản lý của bên thứ ba. Ví dụ: Bitcoin

Token governance centralized (mã thông báo quản trị tập trung): mã thông báo quản trị do một tổ chức đứng đầu quyết định toàn bộ nội dung của dự án. Ví dụ: Tether

Token governance from decentralized to centralized: ban đầu dự án do một tổ chức thành lập nhưng sau đó sẽ phần quyền dần về cho cộng đồng. Những người năm giữ mã thông báo của dự án sẽ có quyền biểu quyết các thay đổi liên quan đến dự án. Vì dụ BSC.

Token allocation (phân bổ mã thông báo)

Phân bổ mã thông báo hoặc vốn chủ sở hữu, có thể kiếm được, mua hoặc dành riêng cho một nhà đầu tư, nhóm, nhóm, tổ chức hoặc pháp nhân có liên quan khác.

Mỗi dự án đều có cách phân phối số lượng mã thông báo cụ thể. Thông thường dự án sẽ phân bổ vào các nguồn sau:

Team

Số lượng mã thông báo sẽ được phân bổ cho đội ngũ phát triển nhu team dev, founder… Thường thì team sẽ nắm giữ 20% mã thông báo của dự án và sẽ mở khóa từ 3-5 năm. Nếu team nắm quá nhiều mã thông báo dễ dẫn đến tình trạng kiểm soát giá, nhưng nếu team nắm giữ quá ít thì sẽ không tạo được động lực cho họ phát triển dự án lâu dài.

Angel investor

Nhà đầu tư thiên thần là những nhà đầu tư ngay từ giai đoạn ban đầu của dự án để đổi lấy vốn sở hữu. Các khoản tiền mà các nhà đầu tư thiên thần cung cấp có thể là khoản đầu tư một lần để giúp dự án phát triển hoặc tiếp tục rót vốn để hỗ trợ dự án vượt qua giai đoạn đầu khó khăn.

Backers

Backers là những quỹ đầu tư lớn từ vòng seed round, private như: Coinbase, X21, Alamenda Research… Khác với team, backers sẽ mua mã thông báo còn team thì được phân bổ khi dự án thành lập.

Quỹ dự trữ: dùng để thực hiện một số hoạt động như marketing, nghiên cứu thị trường, phát triển dự án… Tỷ lệ phân bổ thường từ 30%-40%

Airdrop/Retroactive

Những mã thông báo sẽ được tặng miễn phí cho những người dùng ban đầu khi dự án mới ra mắt. Số lượng phân bổ thường chiếm phần nhỏ khoảng 5%-10%.

Liquidity mining: mã thông báo sẽ được thưởng cho những người dùng cung cấp thanh khoản theo quy định của dự án như thực hiện farming, swap.

Người mua ICO, IDO, IEO, public sale

Số lượng mã thông báo sẽ được phân bổ cho những đợt mở bán để huy động vốn.

Những người mua mã thông báo sau khi lên sàn.

Token release

Các mã thông báo được phát hành và mở khóa theo lịch của dự án.

Ở đây chúng ta cùng tìm hiểu khái niệm vesting và linear vesting. Vesting được hiểu là một khoảng thời gian token được trả dần, những người nằm trong mục này sẽ nhận token từ từ, cho đến thời điểm cuối cùng là nhận được toàn bộ token. Thường sẽ áp dụng cho token của team, advisors hoặc investors nắm giữ.
Ví dụ: team allocation: Cliff 12 tháng, vesting 12 tháng, nghĩa là 12 tháng đầu không có token cho team, từ tháng 13 tới tháng 24 sẽ trả dần token.

Linear vesting: nếu theo tháng trong 12 tháng tức mỗi tháng nhận được 1/12 tổng số token.

Token sale

Những mã thông báo được mở bán để huy động vốn. Thông thường sẽ có các đợt mở bán như vòng seed, private sale, public sale.

Token distribution

Token use case

Khái niệm token distribution (phân phối token) va token use case (trường hợp sử dụng) các bạn có thể tham khảo chi tiết ở bài 1 chuỗi Series Tokenomics của GFS Blockchain.

Kết luận

Tokenomics là một khái niệm mới và thú vị có liên quan chặt chẽ đến việc mã hóa mọi thứ và công nghệ blockchain, với mục đích thay đổi hoàn toàn hệ thống kinh tế trên toàn thế giới.

Vẫn còn rất nhiều thứ mà chúng ta cần phải đề cập khi nói đến tokenomics. Tuy nhiên, thông qua hai bài viết, GFS Blockchain hy vọng mang đến cho cộng đồng cái nhìn tổng thể về tokenomics.

Bài viết tiếp theo GFS Blockchain sẽ đưa ra những case study về tokenomics của một số dự án để cộng đồng có cái nhìn trực quan hơn, các bạn cùng theo dõi nhé!

*** Hãy theo dõi các bài viết về Tokenomics trong thị trường Crypto qua các bài viết cập nhật sau này cùng GFS Blockchain thông qua chuyên đề Tokenomics Series-> Tại đây

Nếu thấy bài viết hữu ích và muốn trao đổi nhiều hơn với những người có cùng mối quan tâm thì hãy tham gia vào cộng đồng của GFS Blockchain cùng các thành viên khác nhé: