Quyền chọn mua và quyền chọn bán là gì?

Có một sự thật là, đa phần những người trải nghiệm, tham gia thị trường đều không có kiến thức về sản phẩm tài chính này, về cách sử dụng nó sao cho hiệu quả cũng như làm thế nào để kiếm lợi nhuận từ chúng. 

Crypto là thị trường có mức độ rủi ro tương đối cao. Một khi thị trường bắt đầu tiếp nhận các quyền chọn (Options) như một công cụ tạo ra lợi nhuận (hoặc đánh mất chúng), các nền tảng cung cấp các quyền chọn ấy sẽ trở thành những “gã khổng lồ” trên toàn sàn Crypto. 

Vậy, quyền chọn mua và quyền chọn bán là gì?

Theo định nghĩa, “Mỗi ‘quyền chọn’ là một dạng hợp đồng phái sinh quy định người mua có quyền lợi – không bắt buộc – được thanh toán hoặc chuyển giao tài sản cơ sở với một mức giá đã thỏa thuận từ trước, có thể xảy ra trước hoặc tại ngày đáo hạn. Quyền thanh toán tài sản cơ sở được gọi là một quyền chọn mua (Call Option), trong khi quyền chuyển giao được biết với tên gọi quyền chọn bán (Put Option).”

Quyền chọn là những sản phẩm cho phép bạn được đặt cược vào xu hướng giá cả của tài sản. Tóm lại, bạn nghĩ giá tăng (Call option)? Hay sẽ giảm (Put option)?

Bạn có thể nghĩ đơn giản hơn rằng quyền chọn như một gói bảo hiểm bảo vệ tài sản mà bạn đang nắm giữ. Hoặc tin rằng quyền chọn như một tấm khiên bảo vệ token của bạn.

Quyền chọn mua (khi dự đoán giá của tài sản cơ sở sẽ tăng), quyền chọn bán (khi dự đoán giá của tài sản cơ sở sẽ giảm) và bạn cũng cần chỉ định một mức giá cụ thể mà bạn tin tài sản sẽ chạm tới để quyền chọn này có lời (in-the-money). Mức giá cụ thể được biết đến với tên gọi strike price.

Một điều khác cũng cần lưu tâm đó là bạn phải chỉ định ngày mà bạn nghĩ giá cả sẽ tăng cao hay suy giảm: ngày đáo hạn.

Các quyền chọn đều có ngày đáo hạn. Vì thế, nếu bạn dự đoán BTC hoặc ETH sẽ tăng và đạt $xxxx vào một ngày nhất định, đó là thời điểm bạn có thể ấn định hợp đồng quyền chọn với hy vọng sẽ thu được lợi nhuận. 

Quyền chọn mua

Giả sử đây là đáy, ETH đang ở mốc $1000. Bạn dự đoán giá ETH sẽ tăng khoảng $1200 trở lên vào cuối tháng (31/8. Vì vậy, bạn muốn mua quyền chọn mua với strike price là $1000.

Nếu ETH tăng trưởng trên $1000 vào ngày 31/8, bạn đã dự đoán đúng nhưng việc bạn kiếm được lợi nhuận không còn phụ thuộc vào giá trị đồng ETH khi ấy cao hơn strike price $1000 bao nhiêu.

Tại sao?

Bởi mặc dù ETH đạt > mức $1200 nhưng bạn đã phải trả $200 phí thực hiện quyền chọn cho mỗi ETH…

Hiện giờ, bạn đang ở trong tình huống bạn có thể mua ETH với giá $1000 như đã thỏa thuận trong hợp đồng, nhưng bạn lại mất phí thực hiện quyền chọn $200. Do đó, bạn hòa vốn.

Như tôi đã đề cập trước đó, quyền chọn cho bạn quyền được mua ETH với strike price trước hoặc tại ngày đáo hạn. Do vậy, nếu bạn đã mua quyền mua như trường hợp trên, và ETH chạm mốc $1500 vào ngày 31/8, bạn có thể thực hiện quyền mua ETH với giá $1000, ngay lập tức đưa nó lên thị trường và bán với giá $1500. Đương nhiên bạn sẽ mất phí thực hiện quyền chọn là $200, nhưng bạn sẽ nhận được khoản chênh lệch là $300. Ngoài ra, bạn đã mua ETH như một “món hời” và bạn có thể tiếp tục giữ nó. 

Một lần nữa, bạn cũng cần phải cân nhắc đến chi phí mua quyền chọn: 

Lợi nhuận ròng = Lợi nhuận – Phí thực hiện quyền chọn

Tương tự, nếu giá giảm dưới $1000 và thậm chí giảm sâu xuống ngưỡng $800, bạn không nhất thiết phải thực hiện quyền của mình: mua ETH với giá $1000, đó không phải là một bài toán hay. Nên nhớ, mua hay không là quyền của bạn, không phải sự bắt buộc.

Quyền chọn bán

Áp dụng tình huống tương tự với bên còn lại của cuộc giao dịch này. Quyền chọn bán cho bạn quyền được bán tài sản với strike price. Nếu bạn dự kiến giá sẽ giảm và ETH đang ở mức $1000, bạn sẽ mua quyền chọn bán với strike price là $1000, đáo hạn vào ngày 31/8. 

ETH giảm mạnh còn $800 và vào ngày 31/8, bạn thực hiện quyền bán ETH với giá $1000, lãi được $200 mỗi hợp đồng chọn bán (trừ chi phí hợp đồng và phí thực hiện quyền chọn).

Cách dễ nhất để bạn hiểu các quyền chọn đó chính là nghĩ chúng như một phương thức bảo hiểm vị thế hiện tại của bạn.

Nếu bạn tham gia đã lâu và có chút không chắc chắn về thị trường, quyền chọn bán chính là tấm khiên bảo vệ và ngược lại. Nó cho phép bạn giữ những vị thế dài hạn cho mình, nhưng cũng cần phải trả một khoản phí để có được dịch vụ đó. Điều này có lợi cho tất cả các yếu tố bao gồm thời gian bạn đã bỏ ra, áp lực.

Phí thực hiện quyền chọn

Vậy chi phí cho một trong những hợp đồng quyền chọn là bao nhiêu?

Giá tiền mà bạn phải trả cho hợp đồng được gọi là phí thực hiện quyền chọn. Chi phí của một hợp đồng được thiết lập bởi người tạo hợp đồng (người bán)… sẽ được bàn luận ngay bên dưới. 

Nếu chúng ta xem xét những diễn biến xảy ra khi định giá một quyền chọn, chúng ta có thể hiểu rằng vì sao chi phí của hợp đồng sẽ biến đổi dựa trên rủi ro mà người bán phải chấp nhận khi lập hợp đồng. 

Tóm lại, hợp đồng càng rủi ro đối với người bán, thì phí thực hiện quyền chọn sẽ càng cao.

Nói một cách dễ hiểu, đây là giá bạn trả để người tạo hợp đồng quyền chọn nhận lấy rủi ro cho bạn. Tương tự như đối với người môi giới bảo hiểm. 

Nếu bạn đang lên kế hoạch cho một kỳ nghỉ 2 tuần và cần một gói bảo hiểm du lịch, làm thế nào để công ty bảo hiểm hoặc người bán hợp đồng quyền chọn trong trường hợp tương tự này biết phải tính phí bạn bao nhiêu?

Có rất nhiều tình huống bất công trong các công ty bảo hiểm nhưng chúng ta hãy thử tưởng tượng rằng mình đang sống trong một thế giới công bằng, bạn sẽ có một chuyến đi nghỉ ở bãi biển trong vòng 2 tuần, nơi mà bạn nằm dài trên chiếc ghế tắm nắng, thức ăn bạn nạp vào tỷ lệ thuận với trọng lượng cơ thể. Gói bảo hiểm sẽ là gói tiêu chuẩn.

Nhưng nếu bạn sẽ tham gia một kì nghỉ mạo hiểm, bao gồm trượt tuyết, dù lượn, đôi khi là trò chơi mạo hiểm sinh tử Wingsuit flying, bạn có thể nhận thấy chi phí bảo hiểm sẽ đắt hơn so trường hợp phía trên. 

Điều này tương tự với quyền chọn, rủi ro người tạo hợp đồng phải nhận về càng lớn, phí thực hiện sẽ quyền chọn càng cao.

Vậy yếu tố nào được công nhận sẽ gia tăng rủi ro đối với hợp đồng?

Thời gian đáo hạn: Thông thường, khoảng thời gian đến ngày đáo hạn càng dài, ví dụ 60 ngày sẽ thường được định giá ở mức phí cao hơn so với 30 hoặc thậm chí là 14 ngày. 

Tại sao? Vì rất nhiều điều có thể xảy ra xuyên suốt khoảng thời gian đó. Điều này hoàn toàn hợp lý. Nếu có thời gian đáo hạn trong vòng 48 giờ, một cách tiếp cận được tính toán hơn có thể được thực hiện và do đó, phí bảo hiểm có thể thấp hơn. 

Mức độ biến động (Implied Volatility): “Mức biến động là dự đoán của thị trường về một động thái có thể xảy ra trong giá một tài sản nhất định. Implied Volatility thường được sử dụng để định giá các hợp đồng quyền chọn, trong đó mức độ biến động cao sẽ dẫn đến mức phí thực hiện cao hơn và ngược lại. Cung, cầu, và giá trị thời gian là các yếu tố quyết định chính để tính toán mức biến động.”

Translated to ape: trong trường hợp có nhiều nhu cầu sử dụng quyền chọn mua và quyền chọn bán từ những người muốn đầu cơ hoặc bảo vệ vị thế của họ, phí thực hiện quyền chọn sẽ tăng lên. Thông thường, nhu cầu quyền chọn sẽ tăng mạnh nếu độ biến động được dự đoán là rẽ sang một hướng khác. Vì thế, độ biến động càng được dự đoán và định giá bởi thị trường, mức độ biến động của quyền chọn càng ảnh hưởng lớn tới chi phí thực hiện quyền chọn.

Options là sản phẩm tiềm năng bởi vì độ biến động và sự không chắc chắn, nhiều người sẽ tìm đến các quyền chọn như một phương thức bảo hiểm… Nhu cầu quyền chọn tăng vọt sẽ dẫn đến giá cả của hợp đồng quyền chọn leo thang vì người bán sẽ yêu cầu nhiều tiền hơn để chấp nhận rủi ro của những người tham gia bổ sung. 

Hơn nữa, các yếu tố thanh khoản cũng bắt đầu phát huy tác dụng. Nếu tất cả mọi người là người mua và không ai muốn trở thành người bán hợp đồng quyền chọn, người bán sẽ có lợi thế và yêu cầu phí sẽ cao hơn đáng kể. 

Đây là một trong những vấn đề chính của thị trường Crypto ở thời điểm hiện tại, nhưng thách thức này sẽ được bàn luận kĩ hơn trong một bài viết khác. 

Nếu bạn chưa thực sự hiểu những thông tin này, đừng lo lắng mà hãy chuyển sang phần tiếp theo, tất cả sẽ nhanh chóng liên kết lại với nhau.

Các từ khóa quan trọng

Thời gian đáo hạn: Là ngày mà hợp đồng quyền chọn hết hạn. Là ngày quyết định bạn thắng hay thua.

Strike price: Giá được thỏa thuận từ trước mà bạn tin rằng giá trị tài sản sẽ chạm tới.

Quyền chọn mua: Mua quyền chọn mua với mong đợi rằng giá cả của tài sản cơ sở sẽ gia tăng. Nếu giá tài sản cao hơn strike price vào một ngày đáo hạn cụ thể, bạn sẽ kiếm được lợi nhuận. 

Quyền chọn bán: Mua quyền chọn bán là đang cược rằng giá cả sẽ giảm. Bạn có thể sử dụng nó như một cách thức bảo hiểm (một tấm khiên bảo vệ) số tài sản mà bạn đang nắm giữ. Mua quyền chọn bán với giá trị hiện tại của tài sản sẽ cho phép bạn kiếm lời trong trường hợp giá tài sản giảm xuống mức thấp hơn strike price khi hợp đồng đáo hạn.

Mức độ biến động: Mức biến động dự kiến mà những người tham gia thị trường đang bao gồm trong các giao dịch của họ sẽ cho phép giá quyền chọn được xác định dựa trên mức cung cầu, và chất xúc tác dự kiến sắp tới. Nếu mọi người đang lo sợ và muốn bảo vệ vị thế hiện tại của họ khỏi các yếu tố ngoại cảnh, họ sẽ mua các quyền chọn. Từ đó, giá quyền chọn tăng lên bởi để người bán hợp đồng chấp nhận rủi ro từ phía người mua, họ sẽ tăng phí thực hiện quyền chọn.

ITM, ATM và OTM

Phí thực hiện quyền chọn: Số tiền được trả để người bán quyền chọn chấp nhận rủi ro từ các hoạt động giao dịch. Nếu phiên giao dịch có khả năng đem lại rủi ro cao hơn cho người tạo hợp đồng, họ sẽ mong đợi một khoản phí đắt đỏ hơn để nhận lấy những rủi ro có thể xảy ra đó. Đương nhiên, những người này cũng không muốn mình bị thiệt… Khoảng thời gian ngắn hơn, mức độ biến động hàm ý thấp và những dự báo giá cẩn thận sẽ mang đến một mức phí thấp hơn cho cả người mua quyền chọn mua và người quyền chọn bán. 

Quay trở lại với trường hợp tương tự về bảo hiểm du lịch để hiểu rõ hơn về vấn đề này.

Giá trị nội tại của quyền chọn: Điểm khác biệt giữa giá của tài sản cơ sở và strike price vào ngày đáo hạn.

Một vài định nghĩa cơ bản

Delta – Sự thay đổi trong giá quyền chọn so với giá tài sản cơ sở. Delta là công cụ hữu ích để đo lường rủi ro. Delta càng cao, rủi ro càng cao.

Gamma – Sự thay đổi trong đó Delta sẽ gia tăng hoặc suy giảm cho mỗi lần di chuyển giá của tài sản cơ sở. 

Theta – Sự thay đổi giá trị của quyền chọn theo thời gian…

Vega – Tỷ lệ thay đổi trong giá quyền chọn khi mức độ biến động ngụ ý thay đổi 1%.

Cuối cùng, để kiểm chứng kĩ hơn, dưới đây là một vài ví dụ được cung cấp bởi ELI5_DeFi.

Các hình ảnh minh họa ở trên là ví dụ đơn giản, chỉ sử dụng để giúp những người mới cảm thấy dễ hiểu về quyền chọn. 

Hợp đồng tương lai là gì?

Những hợp đồng tương lai là thỏa thuận pháp lý để mua hoặc bán chứng khoán, hàng hóa, hoặc tài sản vào một thời điểm cụ thể trong tương lai, theo một mức giá đã được thỏa thuận từ trước. Đối với các nhà đầu tư, chúng sẽ cung cấp quyền truy cập vào hàng hóa và các thị trường mà khách hàng không thể tiếp cận được.

Về cốt lõi, hợp đồng tương lai là một dạng đánh cược. Chúng cho phép traders đánh cược về giá cả của tài sản trong tương lai. Người tham gia có thể LONG (mua thấp, bán cao), vậy nên đặt cược vào giá chỉ tăng, hoặc không, họ có thể SHORT (bán cao, mua thấp).

Những trader LONG chấp thuận việc mua tài sản vào một thời gain cụ thể, trái ngược với những người SHORT. Khi đến ngày hết hạn của hợp đồng, các bên thanh toán, giải quyết, và hợp đồng chấm dứt. 

Hợp đồng tương lai crypto là một trong những công cụ thú vị cho việc giao dịch kể từ khi tài sản kĩ thuật số xuất hiện. 

Đòn bẩy cho phép bạn tiếp cận tới những vị thế lớn hơn mà không cần phải cấp tiền trước cho vị thế. Họ có thể sử dụng đòn bẩy để bảo vệ hợp đồng với vốn cổ phần tương đối nhỏ, đây được gọi là kí quỹ ban đầu. Nếu vị thế đi ngược lại với traderss, họ sẽ phải tuân thủ mức kí quỹ duy trì để giữ vị thế mở. Hành động vi phạm ở mức này sẽ dẫn đến hậu quả là vị thế bị thanh lý. 

Tiếp theo, đến với hợp đồng vĩnh cửu (Perp) là một loại đặc biệt của hợp đồng tương lai và không có ngày đáo hạn. Vì vậy, một người có thể duy trì vị thế bao lâu tùy thích.

Về cơ bản, hợp đồng vĩnh cửu có thể được giao dịch liên tục mãi mãi. Traders không cần phải lo lắng về những ngày đáo hạn đang đến gần. Theo nghĩa đó, hợp đồng giao dịch vĩnh cửu linh hoạt hơn, chủ động hơn hợp đồng tương lai riêng lẻ trong thị trường crypto.

Hợp đồng tương lai vĩnh cửu được đề xuất lần đầu tiên vào năm 1992 bởi nhà kinh tế học Robert Shiller, cho phép các thị trường phái sinh đối với tài sản thanh khoản thấp. Tuy nhiên, hợp đồng tương lai vĩnh cửu chỉ mới được phát triển cho tiền điện tử, sau khi được BitMEX giới thiệu vào năm 2016. Đặc trưng của hợp đồng vĩnh cửu crypto là tính khả dụng của đón bẩy tài chính cao, đôi khi còn lớn hơn gấp 100 lần vốn (margin).

Khi nào sử dụng đón bẩy tài chính?

Khi bạn không có đủ tiền để mua một token trị giá 20,000 USD, đòn bẩy tài chính có thể cho bạn một quyền chọn thiết thực.

Giả sử bạn muốn mua Crypto A với giá trị $500, nhưng bạn chỉ có $100. Chúng ta nên làm gì?

Chúng ta có thể sử dụng đòn bẩy tài chính.

Ví dụ 1: 

Đòn bẩy 5X: $100 x 5 = $500. Vì vậy, chúng ta có thể mua token trị giá $500 chỉ với $100.

Đòn bẩy 10X: $100 x 10 = $1,000. Vì vậy, chúng ta có thể mua token trị giá $1,000 chỉ với $100.

Bạn cũng có thể sử dụng đòn bẩy lớn hơn để mua cùng một lượng crypto với số vốn ít hơn. 

Ví dụ 2:

$100 với đòn bẩy 10X: $100 x 10 = $1,000

$50 với đòn bẩy 20X: $50 x 20 = $1,000

Giao dịch với đón bẩy lớn có thể yêu cầu số vốn ít khi bắt đầu, nhưng sẽ tăng khả năng bị thanh lý. Nếu bạn muốn mở vị thế với đòn bẩy gấp 5 lần và vị thế đi ngược lại với bạn 10%, tài sản của bạn đang giảm 50%. Đòn bẩy càng lớn, bạn càng thiệt hại khi thị trường đi ngược lại với bạn.

Tưởng tượng bạn đang ở vị thế $10,000, với $1,000 vốn sở hữu. Tại đây, vị thế được đòn bẩy lên 10 lần, đồng nghĩa với việc vị thế đang lớn hơn gấp 10 lần số vốn ban đầu. Bởi vì lợi nhuận được tạo ra trên toàn bộ quy mô vị thế, tiến triển 1% ở vị thế là $100, có nghĩa là 10% số vốn hoặc margin.

Đòn bẩy cho phép bạn kiếm một khoản tiền lớn, chỉ khi bạn nắm rõ và hoàn toàn tập trung vào nó… Mặt khác, chỉ cần bị giảm 10%, bạn sẽ mất toàn bộ vị thế, đây là khi khoản lỗ trên quy mô vị thế của bạn lớn hơn số vốn sở hữu, vị thế đó sẽ bị thanh lý. 

Bởi vì hợp đồng tương lai vĩnh cửu không thanh toán theo cách truyền thống, các sàn giao dịch cần một cơ chế để đảm bảo rằng giá tương lai và chỉ số giá tập trung update một cách thường xuyên. Cơ chế này được gọi là Funding Rate. 

Funding payments vì thế được sử dụng để kích thích giá vĩnh cửu, từ đó giao dịch theo giá cơ bản. Phái sinh là các loại đại diện tổng hợp của tài sản cơ sở. Ví dụ BTC-PERP là sự phản ánh giá giao ngay của BTC từ nhiều sàn giao dịch khác nhau. Để ghim giá BTC-PERP lên danh sách tổng hợp giá giao ngay nhiều nhất có thể, chúng ta có Funding Rate.

Funding Rate tạo thế cân bằng giữa giá trên thị trường hợp đồng không kỳ hạn và giá spot.

Mục đích của funding rate là giữ cho giá của mỗi phiên giao dịch vĩnh cửu gần với chỉ số giá spot. 

Khi funding rate là số dương, giá của hợp đồng không kỳ hạn sẽ cao hơn giá đánh dấu, do vậy nhà đầu tư đang long sẽ trả tiền cho bên short. Ngược lại, funding rate âm nghĩa là giá hợp đồng tương lai đang thấp hơn giá đánh dấu, và short phải trả tiền cho long.

Funding rate có sự tương quan tích cực với xu hướng thị trường chung của tài sản cơ sở. Funding rate không phải là chỉ số quan trọng nhất, nhưng nó giúp traders định hình được thiên kiến thị trường – kiểm chứng và cho phép traders tìm kiếm những cơ hội để giao dịch ngược xu hướng, sử dụng Coinglass.

Hedging your bet

Một trong số những chiến lược ít được sử dụng nhất đó chính hedge your bet. Bảo hiểm rủi ro liên quan đến việc mở những phiên giao dịch, lãi hoặc lỗ ở một vị thế sẽ được bù đắp bằng những thay đổi trong giá trị của vị thế còn lại. 

Các traders nên giữ vị thế bán nếu họ cho rằng giá của một tài sản cụ thể sẽ giảm và giữ vị thế mua nếu họ cho rằng giá sẽ tăng. Cách này sẽ bảo vệ bạn khi bạn không chắc chắn về hướng đi của phiên giao dịch mà bạn đang thực hiện.

Nếu bạn lo lắng rằng rủi ro có thể xảy ra với vị thế của bạn, để an toàn hơn, bạn nên giảm quy mô vị thế hoặc đóng hoàn toàn vị thế của mình. Cách này được coi là một chiến lược hữu dụng đối với các traders – những người vừa muốn duy trì vị thế nắm giữ ban đầu, vừa muốn chịu rủi ro thấp hơn. 

Giả sử bạn đang mở vị thế SOL và sử dụng Lido hoặc Marinade Finance để stake, bạn có thể kiếm được tối đa 5% APR. Trong trường hợp này thì bạn giữ vị thế long SOL với lợi nhuận tốt nhất là 5%.

Sau đó, bạn nhận được một gợi ý về một đợt suy thoái thị trường và bạn mở lệnh SHORT sử dụng hợp đồng tương lai, hợp đồng vĩnh cửu hay thậm chí quyền chọn bán để bảo vệ rủi ro cho vị thế đang sinh lời của bạn. 

Bất kể giá như nào, bạn vẫn kiếm được lãi suất từ việc stake. Tùy vào funding rate và phí của quyền chọn tại thời điểm đó, bạn vẫn có thể thu lợi nhuận ròng trong khi vẫn có delta trung lập. 

Xem thêm bài viết: GMX là gì? Sàn Perpeptual phi tập trung đang hot trên hệ sinh thái Arbitrum