Tổng quan

Nếu bạn đã từng nghe về vụ GameStop, được khởi xướng từ các thành viên của cộng đồng r/wallstreetbets trên Reddit thông qua các ứng dụng giao dịch không hoa hồng như Robinhood và Webull. Nhưng khi cuộc chiến giữa những gã tí hon r/wallstreetbets đang giành được ưu thế lớn thì hàng loạt sàn giao dịch trong đó có cả Robinhood đã tạm ngừng giao dịch cổ phiếu GameStop. Vấn đề này đặt ra cho tài chính hiện đại yêu cầu về giao dịch không tin cậy, không kiểm duyệt. Và các sàn giao dịch phi tập trung ( DEX) đã ra đời và nở rộ vào mùa hè Defi 2020.

*** Bài viết này thuộc chuỗi Series DEX Workspace của GFS Blockchain nhằm nghiên cứu từ căn bản tới nâng cao cũng như tốc độ phát triển hiện tại về lĩnh vực DEX – Một mảnh ghép không thể thiếu của Hệ sinh thái DeFi. Tổng hợp các bài viết của DEX Workspace –> Xem tại đây

Cùng theo dõi DEX Workspace #1 của GFS Blockchain với chủ đề: Định nghĩa của DEX – Tầm quan trọng của DEX trong hệ sinh thái Crypto.

Dex là gì?

DEX viết tắt của Decentralized Exchange là sàn giao dịch phi tập trung. Là nơi các giao dịch ngang hàng diễn ra trực tiếp giữa các nhà giao dịch tiền mã hóa. DEX đáp ứng một trong những khả năng cốt lõi của tiền mã hóa: thúc đẩy các giao dịch tài chính không qua trung gian, không cần tin cậy.

*** Tìm hiểu thêm về định nghĩa sàn DEX -> Xem tại đây

Phân loại sàn DEX

Theo công nghệ

AMM viết tắt của Automated Money Maker, AMM trở nên phổ biến vào năm 2020 và chúng đã tạo ra làn sóng kể từ đó bằng cách thúc đẩy sự bùng nổ của DeFi. Nó được sử dụng bởi các DEX đáng chú ý như Uniswap, SushiSwap, v.v. Họ không sử dụng sổ đặt hàng, thay vào đó họ tận dụng các hợp đồng thông minh để tạo ra các nhóm thanh khoản tự động thực hiện các giao dịch. AMM ngày nay tương đối thân thiện với người dùng và đã tích hợp với các ví như TrustWallets, MetaMask, v.v.

*** Tìm hiểu thêm về cơ chế hoạt động của sàn DEX -> Xem tại đây

1. On-chain order book

Đây là các sàn giao dịch tiền điện tử phi tập trung, nơi mọi đơn đặt hàng đều được ghi vào chuỗi khối. Mặc dù đây được cho là cách tiếp cận minh bạch nhất để giao dịch tiền điện tử DEX, nhưng nó rất không thực tế. Mỗi nút trên mạng blockchain đều lưu giữ hồ sơ về đơn đặt hàng mãi mãi, do đó người dùng phải trả phí cao. Người dùng phải đợi các thợ đào thêm thông điệp của họ vào blockchain. Quá trình như vậy có thể phức tạp và khó thực hiện. Một số sàn theo mô hình này như: Serum, Spirit…

2. Off-chain order book

Ở một số khía cạnh, các danh mục sổ đặt hàng này vẫn được phân cấp. Tuy nhiên, chúng tập trung hơn so với các đối tác trực tuyến. Tại đây, đơn đặt hàng của họ được lưu trữ ở một nơi nào đó và không phải trên mạng blockchain. Một ví dụ điển hình là giao thức 0x cho ERC-20 và các mã thông báo khác được lưu trữ trên chuỗi khối Ethereum. Thay vì hoạt động như một DEX duy nhất, nó tạo ra một khuôn khổ nơi các bên được gọi là “người chuyển tiếp” có thể xử lý các sổ đặt hàng ngoài chuỗi.

Theo chức năng sử dụng

1. Dex cho các token thông thường

Hiện có hàng trăm dự án lớn nhỏ, một số dự án dẫn đầu thị trường như Uniswap, Sushiswap, Quickswap… Các sàn Dex hiện tại chủ yếu dạng các AMM.

2. Dex cho các stablecoin

Không giống như các sàn Dex thông thường, các sàn dDex cho stablecoin như CRV, Saber… thực hiện các giao dịch hoán đổi với phí và độ trượt giá thấp. Các đồng Stablecoin phổ biến được giao dịch: USDC, USDT, DAI, BUSD.

Sàn Dex cho Stablecoin là rất quan trọng với hệ sinh thái DeFi, bởi việc đầu tiên người dùng tiếp cận 1 hệ sinh thái nào đó trong DeGi cũng bắt đầu từ Stablecoin, rồi từ đó mới trade, lending…

3. Dex Aggregator

Đây là dạng sàn Dex tổng hợp thanh khoản từ các AMM khác nhau, giúp người sử dụng có thể thực hiện giao dịch tối ưu nhất về trượt giá thấp nhất, gas thấp nhất. Điều này cũng giúp thị trường tránh bị phân mảnh cùng 1 token.

4. Derivative Dex

AMM Dex dành cho người dùng sử dụng để thực các giao dịch hợp đồng tương lai, giao dịch đòn bẩy. Thị trường phái sinh truyền thống có giá trị gấp hàng chục lần thị trường spot. Do vậy mà các Derivative Dex được kỳ vọng sẽ là nơi thu hút dòng tiền rất lớn vào hệ sinh thái DeFi. Một dự án Derivative Dex nổi bật hiện nay như DyDx, Perp Protocol…

Tầm quan trọng của Dex trong hệ sinh thái DeFi

Nếu xem các dự án hạ tầng nền tảng như Ethereum, Polkadot, Near, Solana.. là những thành phố thì các sàn Dex như các chợ trên các thành phố đó. Một thành phố muốn lớn mạnh phải có hệ thống thương mại lớn mạnh, mà các chợ là nơi quan trọng nhất cho thương mại. Thị trường crypto có nét tương đồng như vậy, sự phát triển các các sàn Dex giúp kéo người dùng về hệ sinh thái, sàn Dex có vol giao dịch, TVL càng tăng chứng tỏ người dùng đang đổ về hệ sinh thái đó. Sàn Dex là bước đầu tiên kéo người dùng, kéo dòng tiền về hệ sinh thái nên có thể ví von rằng sàn Dex là trái tim của hệ sinh thái, là nơi bơm máu chảy đến mọi ngóc ngách của hệ sinh thái.

Tỷ trọng của Dex trong DeFi

Với tầm quan trọng của sàn Dex với DeFi như nói ở trên, cùng GFS Blockchain điểm qua một số dữ liệu nổi bật về sàn Dex.

• Giá trị vốn hóa thị trường (10/11/2021): 42.8 tỷ USD so với tổng vốn hóa của DeFi là 719.3 chiếm tỷ lệ gần 6%.
• Khối lượng giao dịch trong 24h (10/11/2021): 9.53 tỷ USD.
• Số lượt truy cập Dex hàng tháng: 128,362,167 lượt.
• 10 sàn Dex hàng đầu có vốn hóa: 33.8 tỷ USD chiếm tỷ lệ xấp xỉ 77% giá trị vốn hóa tổng các sàn Dex, trong đó vốn hóa Uniswap là 13.2 tỷ USD chiếm tỷ lệ khoảng 31%.

Một số dự án nổi bật

Với vai trò quan trọng của sàn Dex như nói ở trên, nên mỗi hệ sinh thái đều có 1 sàn Dex giữ vai trò là core của hệ sinh thái, dưới đây là một số dự án nổi bật.

Uniswap

Uniswap hiện đang là AMM Dex lớn nhất hệ sinh thái Ethereum và cũng là lớn nhất thị trường.

• Vốn hóa thị trường: 13.2 tỷ USD.
• Khối lượng giao dịch: 2.61 tỷ USD.
• Giá trị TVL: 10.15 tỷ USD.
• Số lượt truy cập: 5.056.810 lượt.
• Token quản trị của dự án là UNI, holder Uni vẫn chưa được chia sẻ giá trị từ dự án.

Curve

Curve hiện đang là AMM Dex cho stablecoin lớn nhất hệ sinh thái Ethereum và cũng là lớn nhất thị trường.

• Vốn hóa thị trường: 1.7 tỷ USD.
• Khối lượng giao dịch: 380 triệu USD.
• Giá trị TVL: 20.9 tỷ USD.
• Số lượt truy cập: 740,978 lượt.
• Token quản trị của dự án là CRV, người dùng stake CRV nhận lại veCRV. Phí giao dịch trên CRV là 0.04%, 50% phí này sẽ đc chia sẻ cho holder veCRV.

1 inch

1inch là Dex Aggregator đứng đầu thị trường, người sử dụng 1inch không cần phải approve nhiều lần cho 1 token nên tiết kiệm được phí gas khi giao dịch, đặc biệt hiện nay nếu trade trên Ethereum thì điều này tiết kiệm cho người dùng khá nhiều tiền.

• Vốn hóa thị trường: 798.5 triệu USD.
• Khối lượng giao dịch: 3.2 triệu USD.
• Giá trị TVL: 71 triệu USD.
• Số lượt truy cập: 2,683,659 lượt.
• Token quản trị của dự án là 1inch, phí giao dịch trên CRV là 0.3%cho 1 giao dịch swap.

DyDx

DydDx dù mới ra đời nhưng là Derivative Dex hiện có qui mô lớn nhất thị trường. DyDx với ưu điểm là được xây dựng trên L2 của Ethereum theo công nghệ ZK-Stark độc quyền của StarkWare, nên có chi phí giao dịch khá rẻ so với các Derivative Dex hàng đầu hiện đang hoạt động trên Ethereum .

• Vốn hóa thị trường: 925.8 triệu USD.
• Khối lượng giao dịch: 4,6 tỷ USD.
• Giá trị TVL: 1.02 tỷ USD.
• Token quản trị của dự án là DyDx.

Kết luận

Nếu bạn tin tưởng vào DeFi về một tương lai tài chính tự do, không biên giới, không bị kiểm duyệt, không cần tin cậy thì Dex sẽ là cửa ngõ để chúng ta bước vào thế giới DeFi đó. Đó là lúc mà bạn trade không cần phải KYC như khi thực hiện trên sàn Binance, bạn cũng không cần phải quan tâm đến việc chính phủ ra lệnh cấm sàn Houbi hay một sàn nào đó, và bạn cũng không cần quan tâm người giao dịch với bạn là ai, như thế nào. Nếu so với thị trường tài chính truyền thống thì DeFi còn quá bé nhỏ và Dex thì lại càng bé hơn, do vậy, tương lai của Dex là rộng mở và vẫn còn room rất lớn cho các nhà đầu tư để đầu tư vào các token sàn Dex cũng như giao dịch trên sàn Dex. Giới trader vẫn hay nói đùa rằng “tiền nằm trên sàn chưa phải là tiền của bạn”, nhưng với Dex thì “tiền nằm trong wallet là tiền của bạn”

** Hãy cùng theo dõi sự phát triển của lĩnh vực DEX trong thị trường Crypto qua các bài viết cập nhật sau này cùng GFS Blockchain thông qua chuyên đề DEX Workspace -> Tại đây

Hàng tuần, GFS Blockchain sẽ cập nhật các thông tin mới nhất về thị trường Crypto, mọi người hãy thường xuyên theo dõi tại website và đừng quên tham gia vào nhóm cộng đồng của GFS để thảo luận với các thành viên khác nhé.