Tổng quan

Trong giai đoạn downtrend hiện nay, khi các blockchain layer-1 dần mất đi sức hút thì các giải pháp layer-2 chính là những narrative mang lại sức sống mới cho thị trường. Nổi lên trong số đó là zkSync – một blockchain layer-2 của Ethereum sử dụng cơ chế zkRollup.

Hệ sinh thái zkSync hiện đang bị bỏ xa về mức độ hoàn thiện so với Arbitrum và Optimism – những giải pháp layer-2 sử dụng cơ chế Optimistic Rollup và tương thích EVM. Tuy vậy, zkSync vẫn đang dần phát triển theo phương châm “chậm mà chắc”, và đang là một trong hai giao thức tiềm năng nhất (cùng với Starknet) trong số các giải pháp zkRollup.

Vậy trong năm 2022, zkSync đã phát triển đến giai đoạn nào và hệ sinh thái zkSync đang có những gì? Mời các bạn cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây của GFI Blockchain.

Cập nhật chung về zkSync

Gọi vốn

• 200 triệu đô la quỹ hỗ trợ hệ sinh thái

Ngày 27/1/2022, BitDao công bố quỹ hỗ trợ hệ sinh thái zkSync trị giá 200 triệu đô la. BitDAO hiện đang sở hữu quỹ dự trữ lớn thứ hai thị trường tiền điện tử, với khoảng hơn 2 tỷ đô la tài sản các loại như ETH, USDC, USDT.

• 200 triệu đô la vòng series C

Ngày 16/11/2022, Matter Labs thông báo đã huy động thành công thêm 200 triệu đô la trong vòng gọi vốn series C dẫn đầu bởi Blockchain Capital và Dragonfly Capital. Vòng gọi vốn này đã nâng số tiền huy động được của Matter Labs lên 458 triệu đô la, bao gồm 8 triệu đô la ở Series A và Seed, 50 triệu đô la ở Series B, cùng 200 triệu đô la từ BitDAO.

Cập nhật về công nghệ

• Public Testnet

Ngày 22/2/2022, bản public testnet của zkSync 2.0 đã được khởi chạy, trở thành bản testnet zkEVM đầu tiên trên thế giới. zkSync 2.0 về cơ bản là bản nâng cấp của zkSync 1.0, nhằm làm cho zkSync trở nên giống Ethereum hơn với việc các hợp đồng được viết bằng ngôn ngữ Solidity hoặc Vyper.

• Nâng cấp zkEVM Architecture

Tháng 5/2022, zkSync ra mắt bản nâng cấp cho zkEVM Architecture, tích hợp tính năng Account Abstraction – cho phép biến tài khoản người dùng thành một hợp đồng thông minh, giúp chuyển token ngoài ETH thành phí gas, hoặc hồi phục tài khoản bằng multisig trong trường hợp mất private key. Trong thời gian này, zkSync cũng xác nhận sẽ phát hành token.

• Dynamic Fees

Ngày 17/8/2022, zkSync ra mắt tính năng Dynamic Fees (phí biến động) – các giao dịch sẽ được tính phí dựa trên lượng tài nguyên tiêu thụ trên mạng lưới, đơn vị tính phí sẽ chuyển từ “gas” thành “ERGs” (viết tắt của energy), và EIP-1559 cũng sẽ được hỗ trợ.

• Proof Merging

Ngày 21/9/2022, zkSync công bố hoàn thành Proof Merging (hợp nhất bằng chứng) – tích hợp prover (người chứng minh) với trình tạo nhân chứng (witness generator) vào hệ thống sản xuất khối trực tiếp.

• Validity Proofs

Ngày 18/10/2022, tính năng Validity Proofs đã được tích hợp thành công vào public testnet của zkSync 2.0, trở thành mảnh ghép cuối cùng về zkEVM để zkSync 2.0 bước vào mainnet Baby Alpha. Validity Proofs là công nghệ giúp mở rộng cho zkSync, đảm bảo tính đúng đắn trong việc thực thi chương trình, ghi lại trạng thái và lịch sử mạng trước khi chuyển dữ liệu lên Ethereum.

• Mainnet Baby Alpha

Sau 8 tháng khởi chạy public testnet, đến ngày 29/10/2022, Matter Labs đã ra mắt phiên bản mainnet Baby Alpha của zkSync 2.0. Bản Mainnet này sẽ thử nghiệm stress test với các giao dịch thật, nhưng chưa cho phép các dự án và người dùng tham gia.

Các thông số mạng lưới chính của zkSync

Trải nghiệm giao dịch

Với giao dịch mainnet, hiện nay người dùng chỉ có thể trải nghiệm tại mainnet zkSync 1.0. Thời gian hoàn thành giao dịch được hiển thị cho người dùng là khoảng 3 – 5 giây, các block được rollup và gửi lên Ethereum mỗi 1 giờ.

Theo số liệu từ zkscan.io, mức phí hiện tại của mainnet zkSync 1.0 như sau:

• Kích hoạt tài khoản: $0.66
• Chuyển token: $0.03
• Mint/Swap: $0.07
• Rút tiền: $2.37

Mức phí trên mainnet zkSync 1.0 nhìn chung rẻ hơn so với các blockchain layer-2 phổ biến:

• Phí chuyển token trên Arbitrum và Optimism là khoảng $0.03 – $0.05 và phí mint/swap là $0.10.
• Mức phí trên Starknet còn cao hơn, lần lượt là $0.10 và $0.24.

Đặc biệt, zkSync còn có tính năng tự động quy đổi token bất kỳ thành phí giao dịch nếu không có ETH trong ví.

Giá trị tài sản bị khóa

Theo số liệu từ L2BEAT, TVL của mainnet zkSync 1.0 tăng mạnh từ mức 55 triệu USD lên hơn 170 triệu USD trong giai đoạn tháng 1 – tháng 4/2022. Sau đó, theo xu hướng downtrend của thị trường, TVL trên mạng này giảm về lại mức hơn 50 triệu USD và đi ngang tại vùng này suốt 7 tháng qua.

Số giao dịch hàng ngày

Số giao dịch hàng ngày trên mainnet zkSync 1.0 đã tăng từ mức 20 nghìn lên hơn 150 nghìn vào cuối tháng 10/2022. Đây là giai đoạn zkSync sắp ra mắt mainnet Baby Alpha, thu hút nhiều người dùng trải nghiệm hệ sinh thái với hy vọng nhận được airdrop.

Đến giữa tháng 11/2022, thông tin Matter Labs huy động được thêm 200 triệu USD một lần nữa đẩy số giao dịch tăng lên đáng kể. Hiện tại chỉ số này đang dao động quanh mức 30 nghìn giao dịch.

Số địa chỉ duy nhất

Số địa chỉ duy nhất trên mainnet zkSync 1.0 tăng đều đặn từ đầu năm 2022 đến nay. Trong hai tháng qua, chỉ số này có một đợt tăng mạnh từ mức 400 nghìn lên gần 520 nghìn địa chỉ. Số liệu này cho thấy sức hút của zkSync vẫn đang tăng theo thời gian, dù có một hệ sinh thái mà theo nhiều người nhận định là “chưa có gì cả”.

Dự án nổi bật trong hệ sinh thái zkSync

DEX

• ZigZag Exchange

ZigZag Exchange là một sàn DEX sử dụng cơ chế sổ lệnh (orderbook) tương tự như CEX. Ngoài ra, ZigZag còn cho phép bridge tài sản từ Ethereum sang mainnet zkSync, và có kế hoạch ra mắt sàn giao dịch NFT. Đây là dự án nổi bật nhất trong toàn bộ hệ sinh thái zkSync do được mainnet từ sớm, có khối lượng giao dịch vượt trội so với các dApp khác.

• Increment Finance

Increment Finance là một sàn DEX phái sinh trên testnet zkSync 2.0. Dự án này đã gọi vốn được 1,56 triệu đô la trong vòng Seed Round dẫn đầu bởi Parafi Capital, cùng với Delphi Digital, Ledger Prime, và SkyVision Capital. Hiện tại sàn DEX này đang cho người dùng trải nghiệm testnet thông qua form đăng ký.

• SyncSwap

SyncSwap là một sàn DEX được fork từ Uniswap, đang chạy trên zkSync testnet 2.0. Người dùng có thể trải nghiệm faucet token testnet, swap, và add thanh khoản trên sàn này.

Lending

• Yearn Finance

Yearn Finance là nền tảng lending quen thuộc trong giới crypto, giúp người dùng tối ưu hóa lợi nhuận bằng cách chuyển tiền của người dùng sang Aave hay Compound để cho vay. Thông qua ví Argent, người dùng có thể tham gia Lending trên zkSync với các vault như ETH, wBTC, USDC và DAI.

• Aave

Aave là giao thức Lending trong top đầu thị trường DeFi hiện nay. Cũng thông qua ví Argent trên zkSync, người dùng có thể gửi tài sản như DAI và USDC vào Aave để nhận lãi suất.

• Nexon Finance

Nexon Finance là một nền tảng Lending được xây dựng trên zkSync, đã ra mắt bản public testnet vào ngày 19/12/2022. Để tham gia trải nghiệm Nexon, người dùng phải đăng ký waitlist. Hiện cả 3 vòng đăng ký đều đã đóng, thu hút tổng cộng 18500 địa chỉ tham gia thử nghiệm testnet.

Bridge

• Orbiter Finance

Là dApp duy nhất hiện tại cho phép chuyển token ETH mainnet từ các layer 2 khác (như Arbitrum, Optimism, Starknet…) sang zkSync 1.0. Orbiter có giao diện tinh gọn khá dễ sử dụng. Ngoài tính năng bridge, dApp này cũng cung cấp bảng thông số về số giao dich và số người dùng trên các Layer 2.

• Layerswap

Là cầu nối cho phép chuyển tiền từ các sàn CEX phổ biến sang zkSync mainnet 1.0 và ngược lại, thông qua liên kết Email với sàn.

• cBridge

cBridge của Celer Network là một dApp khá quen thuộc với người dùng blockchain. Đây là một trong hai cây cầu phổ biến (cùng với Connext Bridge) giúp người dùng chuyển tài sản nhanh chóng với phí rẻ giữa các blockchain EVM như Ethereum, BNB Chain, Polygon, Avalanche… cBridge tuyên bố sẽ tích hợp zkSync vào ngày 2/2/2022, tuy nhiên đến nay cBridge vẫn chưa thực sự hỗ trợ cầu cho mạng này.

Ví

• MetaMask

Với ví MetaMask, người dùng có thể giao dịch trên ZigZag Exchange bản mainnet 1.0 khi kết nối với sàn thông qua mạng Ethereum. Bên cạnh đó, người dùng có thể thêm mạng “zkSync alpha testnet” để trải nghiệm testnet với nhiều dApp.

• imToken

imToken là một ví multichain, cho phép người dùng giao dịch và stake token trực tiếp trên ví để kiếm lợi nhuận. Trong tháng 6/2022, imToken đã ra mắt chiến dịch Learn and Earn để giúp người dùng hiểu hơn về zkSync.

NFT

• Mint Square

Là một sàn giao dịch NFT trên zkSync testnet 2.0 và cũng đã có mặt trên Starknet mainnet. Người dùng có thể tải lên một bức ảnh bất kỳ, mint thành NFT và bán trên Mint Square.

• tofuNFT

Là một trong những sàn giao dịch NFT hỗ trợ nhiều chain nhất thời điểm hiện tại, với hơn 30 chain tương thích EVM, đặc biệt có cả trên Arbitrum Nova. tofuNFT có các tính năng như omnichain NFT, xác minh NFT (bằng người đại diện và kênh social), launchpad, và bán đấu giá. Hiện tại tofuNFT chưa hoạt động trên cả mainnet và testnet của zkSync, người dùng phải đợi đến zkSync mainnet 2.0 để sử dụng sàn giao dịch này.

Game

• Tevaera

Tevaera là game metaverse đầu tiên trên hệ sinh thái zkSync, hiện đang khởi chạy trên testnet 2.0. Tevaera đã tích hợp với The Graph để cung cấp bảng xếp hạng Karma Point được tính toán on-chain. Hiện tại người chơi có thể chơi game ở phiên bản testnet để tích lũy Karma Point, sau này có thể chuyển thành điểm trên mainnet khi zkSync ra mắt mainnet 2.0.

Các dự án lớn khác

Đầu tháng 10 vừa qua, cộng đồng Uniswap đã thông qua đề xuất triển khai Uniswap V3 lên zkSync, với tỉ lệ đồng thuận đạt gần 100% và hơn 72 triệu UNI đã được biểu quyết. Uniswap là sàn DEX số một thị trường tiền điện tử tính theo khối lượng giao dịch (khoảng 200 triệu đô la).

Việc triển khai Uniswap V3 lên zkSync sẽ giúp tạo thanh khoản dồi dào hơn cho hệ sinh thái non trẻ này. Hiện tại sàn DEX lớn nhất trên zkSync là ZigZag chỉ có khối lượng giao dịch ~700 nghìn đô la mỗi ngày.

Curve Finance – nền tảng stablecoin swap lớn nhất thị trường với khối lượng giao dịch mỗi ngày hơn 100 triệu đô la – cùng những nền tảng DeFi hàng đầu như 1inch, Sushi và Aave cũng thông báo sẽ sớm phát triển sang zkSync 2.0.

Sự thu hút của zkSync 2.0 đối với các nền tảng DeFi lớn là điều dễ hiểu, do zkEVM cho phép triển khai các smart contract từ blockchain Ethereum, giúp các nền tảng DeFi dễ dàng mở rộng lên zkSync.

Cập nhật về lộ trình của zkSync năm 2023

Fair Onboarding Alpha

Sau khi thử nghiệm mạng zkSync 2.0 thông qua mainnet Baby Alpha, zkSync sẽ ra mắt bản cập nhật Fair Onboarding Alpha dự kiến vào quý 1/2023.

Fair Onboarding Alpha cho phép tất cả dự án trên hệ sinh thái tham gia triển khai hợp đồng. Bên cạnh đó, zkSync cũng mở rộng SDK, thử nghiệm bridge, nâng cao TPS, tổ chức thêm bug bounty và audit bảo mật. Tuy nhiên, người dùng vẫn chưa được phép trải nghiệm bản cập nhật này.

Layer 3 Pathfinder

Sản phẩm Layer 3 của zkSync – với tên gọi Pathfinder – cũng sẽ được ra mắt bản testnet vào quý 1/2023. Hiện zkSync chưa công bố cụ thể Layer 3 của giao thức này sẽ hoạt động như thế nào và giải quyết vấn đề gì.

Theo tầm nhìn của Vitalik Buterin (nhà đồng sáng lập Ethereum), các Layer 3 nên là chain giải quyết vấn đề về quyền riêng tư cho người dùng và mở rộng quy mô tùy chỉnh bằng các công cụ chuyên dụng.

Còn nếu xem xét dựa trên các đối thủ hiện nay, có thể dự đoán Layer 3 Pathfinder của zkSync sẽ tương tự như sản phẩm Arbitrum Nova của Arbitrum – nghĩa là một chain mới với mục đích giảm áp lực về phí gas và tốc độ giao dịch cho Ethereum, song song với Arbitrum One.

Full Launch Alpha

Dự kiến vào quý 2/2023, bản cập nhật Full Launch Alpha của zkSync 2.0 sẽ ra mắt, cho phép tất cả dự án và người dùng trải nghiệm mainnet zkSync 2.0. Đây cũng là mục tiêu quan trọng nhất của dự án trong năm 2023.

Phi tập trung hóa

Trong năm 2023, Matter Labs sẽ phi tập trung hóa giao thức zkSync 2.0, bao gồm hoạt động tạo bằng chứng (proof generation), sản xuất khối và xác thực giao dịch.

So sánh hệ sinh thái zkSync với các Layer 2

Optimistic Rollup

Arbitrum và Optimism đã mainnet hơn 1 năm qua. Đại diện tiêu biểu là Arbitrum đang có TVL 1 tỷ đô la (gấp 20 lần zkSync), có một hệ sinh thái hoàn thiện với nhiều dự án DeFi lớn như GMX, Uniswap, Sushi. Các dự án DeFi native của Arbitrum đang thành lập liên minh hợp tác với nhau như Dopex, PlutusDAO.

Mảng game trên Arbitrum cũng phát triển mạnh, đặc biệt là hệ sinh thái TreasureDAO với những game nổi trội như The Beacon, Tales of Elleria, BattleFly DAO.

Nhìn chung, nhóm blockchain sử dụng Optimistic Rollup đang vượt xa nhóm zkRollup, do mainnet sớm và tương thích EVM ngay từ đầu.

zkRollup

Starknet là đối thủ trực tiếp của zkSync trong phân khúc zkRollup, và đang chậm chân so với zkSync. Các giao dịch trên mạng Starknet có phí cao và thời gian chờ vài phút, tức là chậm tương đương mạng lưới Ethereum khi bị tắc nghẽn. Do đó hiện tại không nhiều dự án và người dùng mặn mà với Layer 2 này.

Tuy nhiên công nghệ STARK của Starknet lại có khả năng chống lại tấn công lượng tử, còn SNARK của zkSync thì không. Vậy về lâu dài, một số dự án và người dùng đề cao bảo mật tuyệt đối sẽ chấp nhận đánh đổi phí cao và tốc độ chậm để nhận được sự bảo mật của Starknet.

Các bạn có thể tìm hiểu rõ hơn về sự cạnh tranh giữa zkSync và Starknet qua bài viết zkSync và StarkNet – Cuộc chiến zk-Rollup.

Kết luận

zkSync định hướng trở thành một zkRollup thân thiện với EVM và tập trung vào mảng DeFi. Xét theo định hướng này, zkSync đang dần hoàn thiện các mảnh ghép trên hệ sinh thái với các dự án native, và cũng thu hút được nhiều ông lớn trong ngành như Yearn Finance, Aave hay Curve.

Về mặt công nghệ, việc trì hoãn Fair Onboarding Alpha và Full Launch Alpha sang năm 2023 cho thấy một số khó khăn của zkSync, hoặc theo góc nhìn tích cực thì có thể zkSync đã phát triển xong hai bản cập nhật này nhưng e ngại sẽ ít thu hút được người dùng trong giai đoạn thị trường ảm đạm.

Các cập nhật mới của Ethereum như Shanghai sẽ là một narrative để người dùng quan tâm hơn về một giải pháp Layer 2 có zkEVM như zkSync. Tuy nhiên đây vẫn là một hệ sinh thái sơ khai, cần quan sát hiệu suất của zkSync khi vào Full Launch Mainnet mới đánh giá được khả năng cạnh tranh với các giải pháp Layer 2 dẫn đầu như Arbitrum hay Optimism.