Tổng quan

Mình có một câu hỏi thế này, đã bao giờ anh em xuống tiền đầu tư một dự án nào đó mà tự tay tìm hiểu tất tần tật các thông tin về nó chưa? Hay chỉ nghe theo người này người kia hay các KOL call kèo vào con này, con kia mà không hề biết dự án đó làm về mảng gì, công nghệ, sản phẩm ra sao?
.
Okay, bài viết này mình đã tổng hợp lại cho anh em 10 bước research mà mình nghĩ là cần thiết trước khi anh em xuống tiền mua bất kì con gì, dự án nào hoặc cho dù đó có là Cz call kèo đi chăng nữa. It nhất hãy tự mình hiểu tổng quan về dự án mà anh em chuẩn bị xuống tiền, và có trách nhiệm với túi tiền của mình nhé. Hãy xem các kèo trên mạng xã hội chỉ là các thông tin tham khảo để có thêm nguồn tư liệu, hay tự tay tìm hiểu để ít nhất bạn có thể tự tin và hiểu rõ mình đang xuống tiền vì cái gì, vào con gì, như thế nào…v.v. Okay, let’s go thôi nào

Bước 1: Check chart, giá, vốn hoá

Theo mình, đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất trước khi bạn xuống tiền cho một dự án nào đó. Cho dù dự án có xịn xò và tốt thế nào đi chăng nữa nhưng giá đang quá cao trên đỉnh, hoặc đang leo dốc, hoặc ngáo giá thì hãy bỏ qua, đi tìm dự án khác, nhất quyết không mua, không xuống tiền. Hoặc ít nhất là, nếu thích dự án này quá thì cho nó vào whatch list để theo dõi dài hạn. Đợi BTC sập, về vùng giá mua mà mình cảm thấy hợp lý thì vào hàng sau.
“Xanh bỏ, đỏ mua” cứ thế mà làm, đừng làm ngược lại 
Phần này anh em có thể hiểu là:
+ giá đang trên đường leo dốc đi lên đỉnh => bỏ qua hoặc đưa vào watch list theo dõi sau
+ giá đang tạo đỉnh mới xanh lòe loẹt => bỏ qua hoặc đưa vào watch list theo dõi sau
+ giá đang đi side way tích lũy trong một khoảng time dài => đưa vào watch list theo dõi sau
=> Xem chart bạn có thể xem bất cứ đâu, trên sàn như Binance, Pancake, coingecko, coinmarketcap, hay Tradingview nếu muốn. Tóm lại là phải check qua chart và giá cả, ko nên Fomo nghe theo ng này ng kia mách bảo. Hãy tự tay check ra và cảm nhận…v.v

Bước 2: Xác định mảnh ghép, mô hình kinh doanh của dự án 

  • Xem coi dự án thuộc mảnh ghép nào trong thị trường Crypto này, Layer 1, layer2, AMM Dex, Lending-Borrowng, Launchpad,..v.v.
Sau khi xác định được rồi thì lên google đọc các bài viết, thuật ngữ, thông tin liên quan tới dự án đó, tới cái mảng đó để hiểu tổng quan rằng: “À thì ra cái con này nó làm về cái mảng đó, làm như vậy đó..blah blah)
  • Sản phẩm của dự án là gì, doanh thu tới từ đâu, đối tượng khách hàng hướng tới ai (để nhằm dự phóng khả năng thành công)
Ví dụ: Dự án về Lending/borrowing thì sản phẩm chính là cho vay các token hoặc USD tùy nền tảng, đối tượng là các users cần tiền mặt gấp, muốn cầm cố tài sản để thế chấp hoặc abcxyz..v.v.
Nếu dự án mới mẻ, mô hình độc đáo, dự phóng phát triển thì cho 1 điểm cộng, đưa vào whatch list…v.v
=> Bạn vào thẳng website của dự án, xem nó để về cái gì, nói về cái gì, khó quá thì goolge dịch ra, xác định được rồi thì đọc thêm từ khác nguồn khác về mảng đó. Chỗ nào k hiểu => lên tele hỏi, đăng bài hỏi, như thế này thế kia..v.v. Tối thiểu phải hiểu cho bằng được dự án mình đang check nó làm về cái gì, ít nhất là như thế. Tránh để đến lúc xuống tiền rồi mới quay lại hỏi, “anh ơi con này được không, cắt lỗ không, chốt ko, dca ko…v.v.

Bước 3: Đội ngũ phát triển, vố vấn (Team, Bakers & Partners)

  • Xem họ là ai, có kinh nghiệm nhiều chưa, tên tuổi gì ko, từng làm dự án nào trong quá khứ rồi, dính fud gì trong quá khư ko,..v.v.
  • Xem số lượng thành viên nhiều hay ít, tầm ảnh hưởng của Bakers, có đủ nhân sự để phát triển không..v.v.
Ví dụ: Bakers là Coinbase hay Binance thì ổn hơn rất nhiều so với các quỹ nhỏ khác. Từ đó ta có thể có độ tin tưởng khác nhau.
Nếu xác minh được là team toàn tên tuổi có tay nghề thì xem đó là một điểm cộng và đưa vào watch list theo dõi. Có thể anh em chưa biết, nhưng để build 1 dự án về GameFi cần ít nhân lực lớn hơn rất rất nhiều so với 1 blockchain nền tảng layer 1. Vì vậy, nếu ở bước 2 anh em đã xác định được catelogy của dự án là kiểu dự án gì, thì cần có 1 cái nhìn dự phóng về team dev.
Ví dụ: Build 1 dự án Layer 1 như NEAR ko thể nào lèo tèo chỉ có vài ông dev được. Nó phải là cả 1 đội ngũ, chuyên gia, cố vấn, kĩ sư phầm mềm lập trình, công nghệ hùng hậu…v.v. thì mới có thể xây dựng được dự án tốt được. Okay, nếu dự cảm thấy nhân lực hùng hậu và có uy tín, hay cho dự án 1 điểm cộng, còn nếu không hay tạm gác lại và theo dõi tiếp.
Tips: Phần này hầu hết các trang truyền thông của tất cả các dự án đều show team dev, bakers, nếu dự án ẩn danh team dev, có thể bỏ qua ko chơi, hoặc đưa vào danh mục “KÈO XỔ SỐ” vì nếu Dev ko show mặt mà để hình chibi thì mình ko có ấn tượng gì mấy.
Biết được tên của Dev rồi thì việc của bạn là vertify bằng cách gõ lên google, check ra các trang linkedin của dev, vào Crunchbase để xem thêm phát nữa. Follow twitter của họ, xem họ share cái gì, đề cập ra sao…v.v. Nếu thấy ổn, hãy cho 1 điểm cộng, nếu dev ẩn danh hoặc meme chibi hoặc dính fud, hãy cho đây là 1 điểm trừ. Anh em cứ check thử, vài dự án sẽ quen, khi đã thành kĩ năng rồi thì thi thoảng sẽ thấy điều thú vị kiểu như là: Dev dự án này build cho dự án khác là chuyện bt, mình check quen mặt ngay.
Làm tương tự với bakers, lên Messari, cypherhunter, crunchbase để check bakers, đây là các nguồn uy tín có thể double check được.

Bước 4: Tài chính và công nghệ

  • Tổng số tiền mà dự án kêu gọi được qua các vòng, nhiều hay ít, kết hợp tin tức của bakers từ bước 3 để lần mò ra. Ví dụ: Một dự án về layer 1 mà gọi vốn được chỉ có vài triệu đô sẽ rất khó để build được thành công. Tài chính mạnh mẽ cũng là một điểm cộng, vì team có dư tiền để bơm thổi giá, tạo hiệu ứng marketing. Còn đối với dự án gọi vốn đc ít, có lẽ việc sống sóng qua mùa downtrend đã là khó khăn từng ngày chứ chưa nói gì tới phát triển bùng nổ trong tương lai.
Vào trên các trang truyền thông dự án (medium, tele, tw,..v.v). Lên trên crunchbase, Messari tìm thông tin này..v.v.
  • Phải nắm được cơ bản, công nghệ mà team sử dụng là gì, không cần đi sâu vào chi tiết quá (cái đó thiên về dev), nhưng ít nhất phải nắm cơ bản, ví dụ: POS, POW,..v.v. Hay các layer 2 dùng Plasma, Zk rollup,..v.v. Biết cơ bản thôi, ít nhất là hiểu sơ sơ, ko nhất thiết phải quá chuyên sâu như mấy bạn Dev

Bước 5: Kiểm tra Tokenomics 

  • Xem marketcap đang là bao nhiêu, xem nó đang nằm mức nào rồi, cap to hay bé, chia các mốc để xếp nó nằm ở mục nào (low cap, mid cap, large cap) để dự phóng tương lai. Phần này là hết sức cơ bản bởi vì một dự án kiểu như SOL đi, marketcap đang loanh quanh 11 tỷ đô la. Để X5 số này thực sự là khó hơn rất nhiều so với một dự án cùng lĩnh vực nhưng tiềm năng và cap đang 1 tỷ đô. Đại loại thế, chứ bạn ko thể nào hold ETH rồi kì vọng nó x10 như những con low cap vốn hóa bé được. Mức độ lợi nhuận ít nhưng bù lại an toàn và chắc cú.
Phần này dùng coingecko hoặc coinmarket cáp là được nhé anh em. Ko có gì cao siêu đặc biệt cả.
  • Biết được tổng cung, và cung lưu thông để nhận định, dự phóng. (total supply, circulalting supply), top holders, ví cá mập dự án, xem xả chưa, đang gom hay làm gì..v.v.
  • giá các vòng bán seed, private, IDO, giá hiện tại…v.v
  • Sau khi xác định dự án nằm phân khúc nào thì kiểm tra thêm cái lịch phân bổ token (Token release schedule) (thường các dự án sau này đều theo kiểu pre-minted).
Chỗ này nghĩa là, b phải check xem các nhóm người nắm giữ token được phân bổ bao nhiêu, có hợp lý không, lịch unlock và trả coin thế nào…v.v.
(Phần này mình đã viết một chuỗi Series rất chi tiết về Tokenomics tại đây anh em chịu khó đọc lại nhé)
Đại loại thì b phải hiểu là, nếu team nắm giữ trên 30% lượng token thì phải đặt 1 warning cảnh báo ngay, tức là phân bổ cho dev quá nhiều, dễ bỏ dự án sớm khi được giá. Nắm ít quá cũng ko hay do mất động lực..v.v.
Không nên mua vào thời điểm các vòng trả coin private hay seed đang diễn ra. Dễ đu đỉnh cho gặp áp lực xả lớn…v.v. Ví dụ: Đợt vừa rồi dự án C98 unlock token để trả cho các NĐT thì giá đã sụt giảm kha khá. Về tương lai nếu dự án làm tốt. có thể sẽ tăng trở lại, nhưng ý mình muốn nói ở đây đó là, anh em hãy đợi các vc, quỹ, KOL được nhận token và xả hết đi đã, lúc này mua vào cũng chưa muộn. Đừng nhắm bắt buy để rồi đu đỉnh.
=> cái này vào veslab, icodrop,..v.v.
  • Thêm 1 cái nữa phần tokenomics là check cái USE CASE. Token càng nhiều công dụng càng có động lực tăng giá. Ví dụ: BNB sẽ ngày càng tăng giá trong tương lai vì use case thực dụng và hữu ích, nắm giữ BNB ngày càng có lợi vì vậy về lâu dài càng nhiều ng nắm giữ BNB để phục vụ các mục đích khác nhau.

Bước 6: Cộng đồng và Marketing

  • Dự án muốn thành công, đương nhiên phải có cộng đồng lớn. Càng nhiều càng tốt để lan tỏa và phát triển. Không thể nào 1 dự án lớn mà có lèo tèo vài ông chát trong telegram cả. Hãy Join vào các kênh truyền thông như tele, tw, discord, medium..v.v. để xem họ bàn luận cái gì, có nhiều bot ảo hay ko… Xem chất lượng members ổn ko, members đang bàn luận về dự án hay đang chửi bới, than vãn..v.v.
=> Phần này ae cứ join vào và trải nghiệm, tập làm vài dự án là quen ngay, ko có gì khó khăn cả, các kênh truyền thông dự án ghim hết ở trên coingecko nhé.
  • Vào github xem dự án có update gì mới không, nếu bạn ko phải dân IT cũng ko sao, cứ check xem nó có hoạt động gì ko là được bằng cách vào thẳng trang github của dự án xem là được. Có những dự án nửa năm ko thèm update github => Warning.
  • Tự trải nghiệm xem đội ngũ CM, Dev, có chăm sóc members tốt ko, hỏi bất kì thông tin gì tới dự án, xem họ có nhiệt tình ko. Nếu kiểu đem con bỏ chợ => wanring. Còn êm thì cho 1 điểm cộng.

Bước 7: Kiểm tra đối thủ cạnh tranh

  • Lập ra hẳn 1 danh sách các đối thủ cạnh tranh để đưa vào tầm ngắm và nhận định. Xem thử đang xếp thứ mấy trong mảng đó, có gì đặc biệt so với các dự án còn lại không.
Ví dụ: NXM là dự án lớn về mảng bảo hiểm, nếu b đầu tư con Insur b cần phải có sự so sánh để dự phóng tiềm năng. Hay Uniswap, Pancake là các sàn DEX số 1 hiện nay, nếu bạn đầu tư REF, RAY cũng cần ngó qua các ông lớn này. Đấy, vì sao mà ở bước 2 mình đã nói ae phải biết được dự án đó nằm ở mảng nào, làm cái gì là như vậy 😃
  • SO sánh tiềm tăng giữa chúng, ước lượng giá dự phóng nếu dự án đi đúng hướng thì liệu cap có bằng tụi kia ko…v.v

Bước 8: Lộ trình phát triển 

  • Xem roadmap của dự án, xem họ làm nhanh hay chậm, có bám sát kế hoạch không, có thay đổi gì ko ???..v.v.
  • Nếu có thấy gì đó ko ổn, vào các kênh truyền thông để hỏi các vấn đề phát sinh (nếu có). Xem các admin của dự án nói thế nào..v.v.
=> Roadmap là thứ dự án bắt buộc phải công khai, có thể trên white paper, trên medium hoặc website..v.v
.

Bước 9: Nắm các thông số data on-chain của dự án 

  • Total value lock( TVL), Dapp, các mảnh ghép, users (có active hay ko, số lượng bao nhiêu)..v.v. (dùng Defillama, Defipulse)
  • Xem số lượng ví, holders, transaction (Lên explorer dự án hoặc các trang update trên twitter ví dụ như Celo có trang Celo daily update hàng ngày)
  • Biết được volum hàng ngày cùa dự án (coingecko)
  • Xem doanh thu của dự án nhiều hay ít (dùng website tokenterminal)

Bước 10: Các thông tin liên quan khác (nếu có)

  • Tìm hiểu xem dự án được AUDIT hoặc mua Bảo hiểm của bên nào chưa, nếu có thì qua website đó vertify lại. Ví dụ, anh em hoàn toàn qua web của CTK để xem họ list những dự án đã qua kiểm toán.
  • xem dự án có thuộc trend đang hót ko: M2E, P2E, Metaverse…v.v
  • dự án có fud gì ko, drama gì ko,..v.v.
=> Mấy cái này ae follow trên twitter nhiều vào, các KOL, trang chuyên về Crypto các thứ, có drama gì họ đăng đầy trên đó. Từ đó mình hóng và bắt trend hàng ngày.

Kết Luận

Okay, như vậy là mình đã tổng hợp 10 bước cơ bản để check dự án dành cho người mới theo cách hiểu của cá nhân mình. Anh em cứ thong thả tập tành check, hoặc lưu lại khi cần. Tiêu chí nào cũng quan trọng, nhưng bạn cần có cái nhìn tổng quan và kết hợp hài hòa để đưa ra nhận định nhé.
Thật sự không đơn giản để tìm ra được một dự án tiềm năng trong khoảng hơn 20 ngàn dự án trên thị trường. Tuy nhiên nếu chịu khó Research thì ít nhất sẽ loại đi kha khá dự án Scam, móc tiền người dùng và rèn luyện kĩ năng đọc hiểu của bản thân lên rất nhiều.