Giải mã mô hình hoạt động của Uniswap

Tổng quan

Ra đời vào năm 2017, Uniswap đã phát triển trở thành một trong những sàn giao dịch tiền mã hóa phi tập trung (DEX) hàng đầu thế giới. Uniswap đã huy động được 11 triệu đô la qua 04 vòng gọi vốn đầu tư mạo hiểm (theo Crunchbase). Như vậy, Uniswap đã hoạt động dựa trên mô hình kinh doanh gì? Cách thức hoạt động của nó như thế nào để có thể vươn mình trở thành một trong những DEX dẫn đần thị trường như vậy.

Hãy cùng GFS Blockchain phân tích, tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé.

Uniswap là gì?

Uniswap là một sàn giao dịch phi tập trung được cung cấp bởi Ethereum và cho phép người dùng hoán đổi mã thông báo bằng cách sử dụng tiêu chuẩn ERC20 của sàn giao dịch này. Uniswap kiếm tiền thông qua phí giao thức mà ban quản trị UNI có thể tùy chọn bật. Trên hết, Uniswap tạo ra thu nhập thông qua việc phát hành mã thông báo UNI của riêng mình.

*** Tìm hiểu về dự án qua bài viết tại đây

Sự khác biệt giữa cơ chế Order-book và AMM

Để hiểu Uniswap, trước tiên chúng ta cần hiểu rõ về cơ chế AMM, hay chính là cần đối chiếu so sánh Uniswap với các sàn giao dịch tập trung (cơ chế Order-book).

Ví dụ: nếu bạn định bán một đồng coin nào đó (Ví dụ: Ethereum (ETH) trên một sàn giao dịch tập trung như Binance, bạn cần tìm một người mua sẵn sàng trả mức giá bạn yêu cầu.

Vấn đề chính đối với một sàn giao dịch tập trung như vậy là tính thanh khoản, cụ thể là số lượng lệnh mua và bán tại bất kỳ thời điểm nào. Nếu có tính thanh khoản thấp, thì các nhà giao dịch sẽ gặp khó khăn trong việc thực hiện các lệnh của họ.

Hơn thế nữa, một số sàn giao dịch tập trung cũng áp đặt phí cao để đổi lấy việc tự cung cấp thanh khoản (hoặc đơn giản chỉ để tạo điều kiện cho các lệnh).

Trái ngược với sàn giao dịch tập trung, Uniswap loại bỏ khái niệm người trung gian thông qua việc sử dụng một giao thức thanh khoản tự động được gọi là “Mô hình tạo ra thị trường sản phẩm không đổi”, hay nói cách khác là Uniswap tạo thị trường tự động – AMM.

Giao thức này khuyến khích những người tham gia thị trường tự trở thành nhà cung cấp thanh khoản. Họ sử dụng tiền của chính mình và tạo ra một quỹ được sử dụng để hỗ trợ các giao dịch diễn ra trên Uniswap. Các lợi ích chính của sàn giao dịch AMM là: phân quyền, không cần sự cho phép – không ai phải chấp thuận tham gia vào sàn giao dịch – và thanh khoản liên tục, vì không cần đối tác để giao dịch.

Cách thức hoạt động của Uniswap

Giao thức hoạt động của Uniswap xoay quanh một vài khái niệm cốt lõi sau: Swaps, Pools và Flash Swaps.

Swaps (Hoán đổi)

Hoán đổi về cơ bản là một cách để giao dịch mã thông báo ERC-20 cho các mã thông báo ERC-20 khác. Hoán đổi xảy ra giữa một cặp mã thông báo, hai loại mã thông báo khác nhau. Cách làm cực kỳ đơn giản. Người dùng chọn:

Loại mã thông báo để giao dịch
Loại mã thông báo để nhận
Nó xác định số lượng mã thông báo muốn giao dịch

Dựa trên 3 yếu tố đầu vào này, giao thức sẽ tính toán giá cả dựa trên một công thức toán học và trả về giá phải trả. Là một AMM, giao thức Uniswap không tìm kiếm một đơn hàng được đặt trong sổ đặt hàng của nó để thực hiện đơn hàng mới, Uniswap chỉ định giá giao dịch dựa trên Công thức Sản phẩm Không đổi.

Giá được xác định bằng phương trình không đổi x * y = k, trong đó k là giá trị không đổi (không thay đổi) và x cũng như y là số lượng mã thông báo trong nhóm.

Để mình lấy ví dụ như thế này cho bạn dễ hiểu nhé:

Giả sử bạn muốn giao dịch OCT lấy Near bằng cách sử dụng nhóm OCT/Near của Uniswap. Sau đó, bạn thêm một lượng lớn OCT vào nhóm, làm tăng tỷ lệ giữa OCT và Near. Vì giá trị (k) phải không đổi, nghĩa là chi phí của Near phải tăng lên trong khi giá OCT giảm.

Pools (Hồ bơi)

Người dùng Uniswap không giao dịch theo lệnh của người khác, họ giao dịch dựa trên một nhóm thanh khoản: một nhóm tiền được tập hợp lại bởi một nhóm người dùng, được gọi là các nhà cung cấp thanh khoản, những người cung cấp dịch vụ cung cấp thanh khoản để đổi lấy một phần của nhóm thanh khoản phí (mã thông báo nhóm thanh khoản) cộng với mã thông báo quản trị (mã thông báo Uniswap).

Hồ bơi rất quan trọng không chỉ vì chúng là nguồn cung cấp tiền được giao dịch mà còn vì chúng tác động trực tiếp đến giá giao dịch. Thật vậy, mỗi cặp giao dịch (ví dụ ETH-DAI) trong Uniswap là một hợp đồng thông minh quản lý hai nhóm thanh khoản – ví dụ: một nhóm thanh khoản ETH và một nhóm thanh khoản DAI. Để định giá giao dịch, thuật toán công thức sản phẩm không đổi đánh giá lượng dự trữ có sẵn trong hai nhóm và đảm bảo rằng công thức được tuân thủ. Vì vậy, số lượng mã thông báo trong các nhóm xác định giá mà người dùng sẽ trả.

Flash Swaps (hoán đổi Flash)

Đây là một tính năng rất mạnh mẽ của Uniswap vì người dùng về cơ bản có thể rút tối đa toàn bộ số tiền ERC20 có trong nhóm thanh khoản và sử dụng nó mà không phải trả bất kỳ chi phí trả trước nào.

Khi kết thúc việc sử dụng, người dùng sẽ phải thanh toán cho các mã thông báo ERC20 đã rút bằng các mã thông báo cặp tương ứng hoặc trả lại các mã thông báo ERC20 đã rút cùng với một khoản phí nhỏ.

Tính năng này có thể được sử dụng để thực hiện chênh lệch giá với số vốn trả trước tối thiểu và thực sự mở ra rất nhiều cơ hội giao dịch.

Uniswap kiếm tiền như thế nào?

Uniswap kiếm tiền thông qua phí giao thức có thể được tùy chọn bật bởi ban quản trị UNI (và do đó là chủ sở hữu của mã thông báo).

Cơ chế quản trị đã được thêm vào trong V3 của giao thức, được giới thiệu trở lại vào tháng 5 năm 2021. Trước đó, trong phiên bản ít phức tạp hơn (V2), Uniswap đã không tung ra mã thông báo quản trị của mình.

Mô hình kinh doanh của Uniswap rất đơn giản: giao thức cắt giảm mỗi giao dịch, cụ thể là 0,3%. Phí này được chia thành 2 thành phần: 0,25% được trao cho nhóm thanh khoản tạo điều kiện thuận lợi cho giao dịch, 0,05% còn lại cuối cùng được dành cho quỹ Uniswap. Phí này được bảo lưu vì đây là phí bật hoặc tắt mà ban quản trị giao thức có thể quyết định áp dụng hay không (hiện nay vẫn đang tắt).

Tính ưu việt trong thiết kế của Uniswap

So với Bancor – một đối thủ cạnh tranh đáng gờm của Uniswap khi huy động được tới 153 triệu đô la trong cơn sốt ICO vào mùa hè năm 2017, Uniswap cung cấp nhiều lợi thế hơn ngay từ lúc khởi đầu. Thiết kế của Uniswap thân thiện, trực quan hơn, đồng thời phí giao dịch cũng rẻ hơn nhiều. Điểm đặc biệt nữa là, Uniswap đã không mã hóa nền tảng của mình, chính nhờ đó mà Uniswap đã có danh tiếng cao quý hơn nhiều.

Khối lượng giao dịch và đối thủ cạnh tranh chính

Uniswap rõ ràng là công ty dẫn đầu thị trường trong lĩnh vực Sàn giao dịch phi tập trung: cả Uniswap V2 và V3 chiếm gần 50 % thị phần trong phân khúc này, vượt trội hơn hẳn so với một số DEX khác như PancakeSwap, Dodo, hay 16 DEX còn lại.

Trong sơ đồ trao đổi rộng lớn hơn, khối lượng Uniswap vẫn là một đơn hàng có quy mô nhỏ hơn so với sàn giao dịch lớn nhất đang lưu hành, Binance, nhưng khối lượng của nó đã gần bằng với Coinbase.

Kết luận

Mặc dù vẫn có một sự khác biệt lớn so với các sàn giao dịch tập trung như: cấu trúc chi phí của Uniswap (và của một DEX nói chung) thấp hơn nhiều so với sàn giao dịch tập trung, nhưng Uniswap thực sự là một mô hình tài chính mới, nó đã và đang lớn mạnh từng ngày, và mở ra cơ hội cực lớn cho những người hoạt động trong thị trường crypto hiện nay.

Bằng việc phân tích cách thức hoạt động của Uniswap bên trên, GFS hi vọng rằng đã đem đến cho bạn đọc góc nhìn tổng quan nhất về mô hình kinh doanh của dự án. Nếu bạn muốn tìm hiểu rõ hơn về dự án Uniswap, thì hãy tham gia vào cộng đồng của GFS Blockchain để chúng ta cùng tham gia thảo luận nhé.