Tổng quan

Sau bản hard fork The Merge, Ethereum đã chính thức chuyển mình từ Proof – of – Work (PoW) sang Proof – of – Stake (PoS), đem đến một cơ hội mới, một sân chơi mới cho những người nắm giữ Ethereum để kiếm thêm thu nhập từ mạng lưới này mà  không cần sở hữu một dàn “trâu đào” tầm cỡ. Chỉ cần stake tối thiểu 32 ETH vào lớp xác thức của Beacon Chain (chuỗi khối của Ethereum), một người đã có thể trở thành validator và bắt đầu nhận thưởng nếu như khối đề xuất của họ được chấp thuận bởi mạng lưới.

Tuy vậy, The Merge mới chỉ là bắt đầu của Ethereum 2.0 và mạng lưới này vẫn còn những điểm hạn chế cần phải giải quyết như tốc độ, phí giao dịch, khả năng mở rộng, v.v Và một tính năng vô cùng quan trọng đối với một blockchain PoS đó chính là khả năng unstake tài sản.

Chính vì thế, để giải quyết vấn đề trên cũng như nhận thức được tầm thiết yếu của nó đối với người dùng, các nhà phát triển Ethereum đã nhanh chóng ra mắt bản nâng cấp Thượng Hải (Ethereum Shanghai upgrade) và dự kiến hard fork vào tháng 3/2023.

Keys takeaway: 

• Các bản cập nhật quan trọng có nâng cấp Thượng Hải;
• Tiến độ công việc;
• Hiểu về EIP-4895;
• Làm sao để rút ETH;
• Thời gian rút ETH.

Ethereum Shanghai upgrade là gì?

Ethereum Shanghai là bản nâng cấp quan trọng đầu tiên của Ethereum POS sau The Merge. Nó là bước đệm để Ethereum 2.0 chuyển sang giai đoạn tiếp theo, The Surge, theo như lộ trình mà Vitalik công bố trước đó.

Thực tế, ban đầu, sự kiện nâng cấp này được dự kiến không chỉ “mở khóa” tính năng unstake (EIP 4895)  mà còn là sharding (EIP 4844) và nâng cấp toàn diện máy ảo EVM trong một tập hợp gồm nhiều EIP con được gọi là EOF (EVM Object Format). Tuy nhiên, do một số EIP chưa kịp thời gian hoàn thiện theo đúng lộ trình, nên Shanghai upgrade được chia thành 2 giai đoạn như sau

1. Shanghai/ Capella upgrade, hay còn gọi là Shapella (tháng 3/ 2023), bao gồm:

• EIP-4895: Cho phép các validator unstake lượng ETH họ đang khóa trong Beacon chain bằng cách rút toàn bộ hoặc rút một phần.
• EIP-3651: Giúp giảm chi phí trên Warm Coinbase, đây là một phần mềm các builder sử dụng để nhận token mới trên mạng lưới.
• EIP-3855: Giúp giảm kích thước của smart contract và tối ưu hóa nó.
• EIP-3860: Đảm bảo initcode được tính phí 1 cách công bằng, tạo dựng một hệ thống tính toán chi phí có thể mở rộng trong tương lai, đơn giản hóa EVM bằng cách thiết lập các giới hạn rõ ràng (vd code size)
• EIP-6049: Khuyến khích ngưng sử dụng SELFDESTRUC code và gửi thông báo về khả năng thay đổi của nó trong tương lai.

2. Proto – Danksharding (dự kiến mùa thu 2023), bao gồm:

• EIP-4844: Giới thiệu loại giao dịch mới gọi là “blobs”, chia Ethereum thành các shard, tập trung vào nâng cấp công suất của Layer 2 lên tới 100 lần, tương đương giảm phí gas trên Layer 2 100 lần nếu công suất tối đa và giúp hiện thực hóa giấc mơ 100,000 TPS của Ethereum.  
• EIP-3540: Phiên bản máy ảo EVM có thể dễ dàng nâng cấp, mở rộng trong tương lai với những lợi ích hữu hình trong việc phân tách mã và dữ liệu.
• EIP-3670: Xác thực code của một contract tại thời điểm khởi tạo hợp đồng.
• EIP-4200: Ra mắt 3 EVM jump mới (RJUMP, RJUMPI and RJUMPV) giúp mã hóa điểm đến ngay lập tức sau khi kí và giảm chi phí
• EIP-4750: Giới thiệu tính năng đa phần mã (code sections) trong bytecode của định dạng EOF (EIP-3540)
• EIP-5450: Giới thiệu trình xác thực mở rộng, đảm bảo rằng không thể xảy ra tình trạng chạy ngầm hoặc tràn stack trong quá trình thực thi các hợp đồng đã xác thực.

Có thể thấy, Ethereum chắc chắn sẽ thay da đổi thịt và trở thành một nền tảng đám gờm (thậm chí nhanh và rẻ hơn các L1 hiện tại rất nhiều) nếu nền tảng thực hiện được đầy đủ các bản nâng cấp trên.

4 điều cần lưu ý trong Ethereum Shanghai upgrade

Thời gian diễn ra Ethereum Shanghai upgrade

Tính đến thời điểm viết bài, Ethereum đã hoàn thành nâng cấp trên mạng Sepolia testnet (một mạng testnet dành cho các nhà phát triển), và tiến tới Goerli testnet (mạng testnet dành cho cộng đồng), trước khi triển khai trên mạng chính Ethereum.

New update: Sau cuộc thảo luận của đội ngũ Ethereum tại sự kiện ETH Denver, thời gian cụ thể cho Goerli testnet sẽ là ngày 14/3, còn Ethereum mainnet dự kiến hard fork trong tuần thứ 2 của tháng 4.

On today's ACDE call, Ethereum devs agreed to schedule the Shanghai upgrade on the Goerli testnet for March 14th at epoch 162304. Goerli is the final public testnet where devs will test staked ETH withdrawals before activating the code change on mainnet.https://t.co/IBHjPQEuzR

— Christine Kim (@christine_dkim) March 2, 2023

Ý nghĩa của EIP-4895 đối với validator

Từ khi Beacon chain ra đời vào tháng 12/2020 và chạy song song với mạng ETH 1.0 (PoW), người dùng đã được khuyến khích trở thành validator của mạng lưới PoS này bằng cách stake 32 ETH vào lớp đồng thuận (consensus layer) của Beacon chain để nhận thưởng. Hiểu nôm na là họ đốt 32 ETH trên lớp thực thi (execution layer), nơi mà họ có thể giao dịch, để đổi lấy một bằng chứng rút tiền (withdrawal credential) trên lớp đồng thuận, nơi mà không thể thực hiện bất kì giao dịch nào. Chính vì thế, trước Shanghai upgrade, lượng ETH trong beacon chain cơ bản là không thể rút ra.

Bất cập này cũng khiến cho nhiều validator lo lắng vì nếu Ethereum xảy ra một biến cố lớn khiến cả mạng lưới sụp đổ (điển hình như Luna) hoặc các nhà phát triển chính rời bỏ mạng lưới, rất có thể họ sẽ mất trắng khoản tiền này (và cả phần thưởng đã tích lũy trước đó), khoảng $50,000 nếu tính theo giá ETH hiện tại (28/2).

Với bản cập nhật EIP-4895, người dùng có thể yên tâm hơn phần nào. Tuy vậy, theo số liệu, lượng ETH được stake vẫn đã và đang đang tăng dần đều theo thời gian bất chấp Shanghai hard fork có diễn ra đúng như dự kiến hay không, cho thấy điều này không phải vấn đề quá lớn.

Ngoài ra, với việc ngày càng nhiều nền tảng liquid staking ra đời, người dùng vừa có thể stake ETH vào Beacon Chain để nhận thưởng, vừa có thể đổi lấy 1 lượng ETH phái sinh tương đương để bán khi cần thiết (vd: stETH, rETH, frxETH,..) khiến cho ETH unstake không còn quá quan trọng. Hiện tại lượng ETH liquid staking này chiếm khoảng 43% tổng số ETH đang được khóa.

—–> Xem thêm: Liquid staking là gì? Các dự án hàng đầu

—–> Xem thêm: Distributed validator technology (DVT) là gì? 

Như vậy, việc cho phép unstake của EIP-4895 không có nhiều ý nghĩa về mặt tài sản đối với các validator sử dụng cơ chế liquid staking, nhưng lại có một ý nghĩa nhất định (mà chúng ta sẽ bàn kĩ hơn ở phần tiếp theo) đối với các validator khác đang khóa chặt ETH của mình trong lớp đồng thuận của mạng lưới (khoảng 9 triệu ETH ~ 14.5 tỷ đô) và các người dùng còn phân vân đứng ngoài “cuộc chơi”.

Ý nghĩa thực sự của bản nâng cấp Shanghai/Capella có lẽ chính là mang đến cơ hội đầu tiên để người dùng thay đổi cách thức và đối tượng mà họ đã stake vào ban đầu. Điều này giúp họ có thể xây dựng các giá trị mà họ muốn Ethereum thể hiện và và phản ánh điều này thông qua việc stake vào một validator phù hợp với những giá trị đó. Bằng cách này, Ethereum càng trở nên lành mạnh với những đóng góp to lớn từ cộng đồng phi tập trung và trở thành cơ sở hạ tầng đáng tin cậy cho tương lai của tiền mã hóa.

Tuy nhiên, để duy trì tính ổn định của mạng lưới, các nhà phát triển Ethereum cũng rất thông thái khi xây dụng quá trình unstake một cách chậm rãi và công bằng.

Làm sao để rút ETH

Như đã đề câp, khi stake ETH vào Beacon chain sẽ có một bằng chứng rút tiền. Bằng chứng này có thể là 0x00 hoặc 0x01, tùy vào thời điểm bạn bắt đầu stake (0x01 chỉ ra mắt từ tháng 3/2021). Tính đến 20/2/2023, có khoảng 58% validator đang sử dụng bằng chứng 0x00, tuy nhiên chỉ có bằng chứng 0x01 mới có thể rút tiền. Vì vậy, các validator này sẽ phải thực hiện một bước chuyển đổi từ 0x00 sang 0x01 theo hướng dẫn từ đội ngũ Ethereum.

—–> Hướng dẫn chuyển đổi bằng chứng rút tiền

—–> FAQ về việc rút ETH 

Sau khi đã chuyển đổi bằng chứng rút tiền thành công, chúng ta có thể rút tiền theo 2 hình thức sau đây:

• Rút 1 phần: phần số dư lớn hơn 32 ETH sẽ được rút ra và validator vẫn hoạt động bình thường trên Beacon chain.
• Rút toàn bộ: rút toàn bộ 32 ETH và phần thưởng, validator sẽ không còn là một phần của Beacon chain nữa

Biết rằng việc rút tiền được xem là cập nhật số dư (xóa số dư trên lớp đồng thuận, tăng số dư trên lớp thực thi) chứ không phải thực hiện giao dịch nên sẽ không phát sinh phí gas.

Thời gian rút ETH

Tiếp đến, quá trình rút ETH sẽ được thực hiện như sau:

• Đối với rút 1 phần: đây chỉ là một hành động để thu hoạch phần thưởng, mạng Ethereum sẽ quét tự động tất cả tài khoản mỗi tuần 1 lần mà không cần sự đồng ý của validator, tất cả những phần dư vượt qua 32 ETH sẽ được chuyển về lớp thực thi. Theo thiết kế hiện tại, sẽ chỉ có 16 validator được xác thực trong mỗi block (12 giây/ block) tức là khoảng 115200 validator/ ngày. Với số lượng validator khoảng 540 nghìn, bạn sẽ mất tối đa khoảng 4.6 ngày để nhận được phần thưởng.
• Đối với rút toàn bộ: Để có thể hoàn toàn “thoát ly” khỏi mạng lưới, một quy trình phức tạp hơn sẽ được thực hiện.

1. Đầu tiên họ sẽ phải kí một hợp đồng gọi là “thoát tự nguyện” (voluntary exit), hợp đồng này sẽ được “quét” qua cơ chế quét tự động của mạng lưới (16 validator/block).

2. Sau đó họ sẽ phải chờ thêm 5 epoch (160 block ~ 32 phút) để được có thể vào hàng chờ (exit queue)

3. Trong hàng chờ, các validator sẽ lần lượt chờ để được thông qua. Số lượng validator được chấp thuận rút tiền sẽ tỉ lệ thuận với số lượng validator đang hoạt động nhằm duy trì tính ổn định của mạng lưới. Cứ mỗi 65,536 validtor tăng thêm, sẽ có thêm 1 validator được rút mỗi epoch (6.4 phút/ epoch). Ngược lại, nếu số lượng validator hoạt động càng ít, thì việc rút tiền sẽ càng khó khăn.

Như vậy, hiện tại chúng ta đang nằm trong khoảng 524,288 đến 589,824, tối đa 1800 validator có thể rút ra mỗi ngày. Thời gian để toàn bộ validator có thể “cash out” khỏi mạng lưới được tính toán như hình sau.

4. Khi đã qua được hàng chờ, họ lại tiếp tục phải chờ một khoảng thời gian là 256 epoch ~ 27.3 tiếng để có thể được rút tiền.

5. Sau khi đã có thể rút tiền, lúc này, bạn chỉ cần đợi cơ chế quét tự động của Ethereum quét qua tương tự như rút 1 phần đã trình bày ở trên.

Như vậy, chúng ta có thể thấy, trong trường hợp tốt nhất là nếu được cơ chế quét tự động của Ethereum quét qua ngay lập tức cũng như không phải đứng quá xa trong hàng chờ, thì thời gian nhanh nhất của 1 validator có thể rút là khoảng 28 tiếng.

Nhưng vì số lượng validator có thể rời khỏi mạng lưới là có hạn, nên tùy vào lượng validator đang trong hàng chờ một lúc cùng những cơ chế ưu tiên khác như: đã từng bị slashed chưa (bị phạt vì không tuân thủ những quy định khi xác thực giao dịch), tỉ lệ vote block, tỉ lệ online… thời gian chờ đợi có thể là rất lâu.

Một cách tổng quan, chúng ta có thể hình dung quá trình rút tiền của Ethereum sau nâng cấp Thượng Hải đối với những validator đã chuyển đổi bằng chứng rút tiền 0x01 như hình dưới đây:

Lời khuyên dành cho nhà đầu tư trước và sau Shanghai upgrade

Cập nhật Thượng Hải đang được rất nhiều người mong chờ cũng như lo sợ, do một lượng lớn ETH sắp được unlock, tuy nhiên sau những phân tích bên trên, chúng ta có thể rút ra các điểm quan trọng sau:

• Shanghai upgrade là một nâng cấp không tác động quá nhiều lên trải nghiệm người dùng cũng như những giá trị cốt lõi của mạng lưới (như tốc độ, phí gas, bảo mật) nhưng lại là một tính năng quan trọng để khẳng định tính tự do, phi tập trung của Ethereum. Ngoài ra nó là bước chuẩn bị cần thiết cho hard fork lớn nhất trong năm, Proto-Danksharding.
• Nếu bạn là staker, hãy chú ý chuyển đổi bằng chứng rút tiền 0x01 như hướng dẫn từ đội ngũ Ethereum.
• Thời gian để rút toàn bộ ETH ra khỏi mạng lưới có thể rất lâu, thay vì stake vào mạng lưới, bạn có thể chọn cơ chế liquid staking (lợi nhuận thấp hơn nhưng ít rủi ro hơn).
• Trong giai đoạn ngay sau Shanghai, một lượng lớn ETH reward (phần thưởng vì đã staking ETH trong thời gian trước đó, khoảng 1 triệu ETH) sẽ được unlock và lưu thông vào thị trường, điều này có thể khiến giá ETH bị ảnh hưởng nhất định. Chúng ta cần cân nhắc rủi ro khi có ý định mua vào thời điểm này, nhớ rằng “mua tin đồn, bán tin tức”.
• Sau 1 tuần, lượng ETH rút ra chủ yếu sẽ đến từ những validator muốn unstake với tốc độ khoảng 50,000 ETH/ ngày, trong khi lượng lạm phát từ phần thưởng là không đáng kể (bởi vì sau The Merge, lạm phát ETH đã giảm xuống dưới 0.5%/ năm, thậm chí là giảm phát).

Tổng kết

Như vậy qua bài viết này, bạn đã có thể hiểu được cơ chế hoạt động của EIP – 4895. Mong rằng nó có thể mang lại cho bạn những góc nhìn có giá trị về Ethereum sau cập nhật Thượng Hải, đặc biệt là các bạn staker hoặc validator.

Ngoài ra việc một số lượng lớn validator rút tiền và ETH giải phóng một lúc sẽ không xảy ra để duy trì tính cân bằng của mạng lưới. Qua tính toán, nếu các validator đồng lòng rút tiền thì cũng phải mất một khoảng thời gian chờ là hơn 500 ngày mới có thể hoàn tất.

Tuy nhiên số lượng ETH thấm vào thị trường hằng ngày cũng là rất lớn (khoảng 50,000 ETH ~ 80 triệu đô, chưa bao gồm ETH thưởng) và là một nhà đầu tư, bạn không thể không để tâm đến điều này. Vậy cập nhật Thượng Hải có lợi hay có hại cho thị trường? Các đối tượng nào sẽ bị ảnh hưởng? Tổng cộng bao nhiêu ETH chuẩn bị được lưu thông? Hãy đón đọc phần tiếp theo của chúng mình nhé!