Tổng quan

Layer 2 của Ethereum là giải pháp tầng 2 tận dụng tài nguyên từ Ethereum và nâng tầm Ethereum thông qua các giải pháp mở rộng. Hai giải pháp phổ biến nhất hiện nay là Optimistic Rollup, zk-Rollup. Trong khi Optimistic Rollup tương thích tốt với EVM thì zk-Rollup khó tương thích EVM hơn nhưng zk-Rollup lại có yếu tố công nghệ cơ bản tốt hơn. Để giải quyết vấn đề khó tương thích EVM của công nghệ zk-Rollup, Taiko đang phát triển zk-EVM tương thích hoàn toàn với EVM, liệu Taiko có thành công? Chúng ta cùng tìm hiểu xem Taiko có gì khác biệt nhé.

Mô hình kinh doanh

Taiko là dự án Layer 2 zk-Rollup nhằm mục đích làm cho Ethereum rẻ hơn trong khi vẫn duy trì các đặc tính cốt lõi của nó, như khả năng chống kiểm duyệt, không cần cấp phép (permissionless ) và bảo mật. Taiko đang xây dựng ZK-EVM “Type 1” – một máy ảo hỗ trợ công nghệ zk và tương thích hoàn toàn với máy ảo Ethereum. Nghĩa là nó sẽ cho phép các Dev dễ dàng lập trình với ngôn ngữ code quen thuộc như trên Ethereum hoặc dịch chuyển dApps từ Ethereum sang Taiko mà không phải chỉnh sửa mã code, và người dùng trên Taiko sẽ có trải nghiệm như dùng trên Ethereum. Co-Founder Ethereum Vitalik Buterin từng nói “zk-EVM là thứ cuối cùng chúng tôi cần để làm cho Lớp 1 của Ethereum có khả năng mở rộng cao hơn”.

Được phát triển từ năm 2022, Taiko đã ra mắt mạng thử nghiệm thứ 6 (cũng là lần thử nghiệm cuối cùng trước khi mainnet) có tên Katla vào tháng 1/2024. Taiko đã có hơn 2 triệu địa chỉ ví và gần 30 triệu tổng số giao dịch trên Katla (update 4/2024).

Katla đã sử dụng thiết kế “based contestable rollup” của Taiko, một kiến ​​trúc rollup đa bằng chứng (multi-proof) có cơ chế cạnh tranh và dựa trên trình tự (sequence).

Taiko đã lên kế hoạch ra mắt mạng mainnet của mình vào quý đầu tiên năm nay. Nhưng họ cần nâng cấp mạng thử nghiệm Katla của mình để hỗ trợ EIP-4844 và thực hiện thêm một chu kỳ kiểm tra hiệu suất mạng lưới và audit cho mạng mainnet. Họ kỳ vọng sẽ hoàn thành việc này trước Q3/2024.Nguồn doanh thu của Taiko sau khi mainnet có thể sẽ đến từ phí giao dịch, phí sequencer, phí tạo bằng chứng zkp. 

Trong tương lai Ethereum 2.0 sẽ là lớp đồng thuận, còn Layer 2 sẽ là lớp thực thi. Nên không quá bất ngờ nếu một ngày không xa, TVL của Layer 2 sẽ vượt qua TVL trên Layer 1 Ethereum (TVL L2/L1 hiện là $37B/$50B update 4/2024). Mức độ thành công của zk-EVM sẽ quyết định thị phần của Taiko trong mảng Layer 2. Đây cũng không phải chuyện dễ dàng cho Taiko, khi mà một số dự án zk-EVM đi trước như Scroll, Linea và Polygon zkEVM đã mainnet nhưng vẫn đang trong quá trình hoàn thiện sản phẩm, TVL khá ít so với các dự án zk-rollup và optimistic rollup khác.

Kiến trúc của Taiko

Các hợp đồng thông minh được triển khai trên Ethereum L1 đóng vai trò là cơ chế cung cấp dữ liệu và trình xác minh (verifier) các bằng chứng ZK. Còn các hợp đồng thông minh được triển khai trên Taiko L2 thực hiện một số chức năng thực thi.

Để phù hợp với kiến trúc trên, Taiko sẽ có ba thành phần chính tham gia như sau:

• Proposers (Người đề xuất): Xây dựng các khối rollup từ các giao dịch L2 của người dùng và đề xuất chúng trên L1; bất kỳ ai cũng có thể thực hiện chức năng tạo khối này.
• Provers (Người chứng minh): Tạo bằng chứng ZK khẳng định tính hợp lệ của các giao dịch L2 và các khối được đề xuất nói trên; bất kỳ ai cũng có thể thực hiện chức năng tạo bằng chứng này.
• Node runners (Người chạy nút): Thực thi các giao dịch từ dữ liệu trên chuỗi (on-chain) để luôn đồng bộ với trạng thái (state) của chuỗi. Mặc dù cả Proposers và Provers đều cần chạy các node để hoàn thành vai trò tương ứng của họ, nhưng các tác nhân khác cũng sẽ chạy các node, như các dịch vụ cung cấp như block explorer và nhà cung cấp cơ sở hạ tầng node. Bất kỳ ai cũng có thể chạy các nút Taiko.

zkEVM Type 1 của Taiko có gì vượt trội?

Taiko triển khai ZK-EVM hỗ trợ mọi opcode EVM, tạo ra bằng chứng hợp lệ của mạch ZK-EVM. Taiko đặt mục tiêu trở thành ZK-EVM loại 1, ưu tiên sự tương đương EVM/Ethereum hoàn hảo hơn tốc độ tạo bằng chứng ZK. 

Taiko có thể chạy mã code hợp đồng thông minh Ethereum như vốn có, mà không cần thay đổi. Các nhà phát triển có thể di chuyển các hợp đồng thông minh Ethereum hiện có của họ và các dapp đầy đủ sang Taiko một cách dễ dàng hoặc trực tiếp triển khai mã solidity mới của họ trên Taiko. 

Bên cạnh khả năng tương thích hoàn hảo với các hợp đồng thông minh và dapp Ethereum L1, điều này cũng có nghĩa là tất cả các công cụ Ethereum và solidity đều hoạt động trơn tru với Taiko, không cần phải làm gián đoạn quy trình làm việc của các nhà phát triển.

Việc tương thích hoàn toàn với EVM giúp Taiko có thể tận dụng các tài nguyên từ Ethereum như bảo mật, cơ sở hạ tầng, tool dev để xây dựng hệ sinh thái thu hút dòng tiền và thu hút dev & các dApps chất lượng từ Ethereum sang.

Đội ngũ phát triển

Đội ngũ phát triển Taiko có liên hệ khá mật thiết với Loopring. Trong đó, Co-founder Daniel Wang: từng làm Founder và CEO của Loopring (dự án Layer 2 zk-Rollup).

Co-Founder Terence Lam cũng từng làm tại Loopring, ông có hơn 25 năm kinh nghiệm làm việc tại 500 công ty công nghệ cũng như môi trường khởi nghiệp toàn cầu. Ông có nhiều năm công tác tại Trung Quốc Đại lục, Singapore và Hồng Kông.

Định hướng phát triển

Như đã nêu ở trên, Taiko đã lên kế hoạch ra mắt mạng mainnet của mình vào quý đầu tiên năm nay. Nhưng họ cần nâng cấp mạng thử nghiệm Katla của mình để hỗ trợ EIP-4844 và thực hiện thêm một chu kỳ kiểm tra hiệu suất mạng lưới và audit cho mạng mainnet. Nên mainnet có thể sẽ bị lùi tới cuối Quý 2 năm 2024.

Taiko đã công bố ra mắt Taiko Grants Cycle 2, với tổng số tiền tài chính là 30 triệu USD. Taiko Grants Cycle 2 bao gồm ba phần chính: cộng đồng (Community), đối tác (Partner) và yêu cầu đề xuất (RFP – Request For Proposals).

Phát triển cộng đồng được dành cho các giai đoạn đầu của dự án có kế hoạch xây dựng trên Taiko, đang thực hiện hoặc đã được phát triển (đã kết thúc 15/1/2024).

Lộ trình Partner dành cho các dự án đã xây dựng trên Taiko hoặc nhà cung cấp dịch vụ trực tuyến và mong muốn tích hợp, hỗ trợ hoặc triển khai trên Taiko. Đây sẽ là một hướng đi liên tục và các đơn đăng ký sẽ vẫn được mở sau khi kết thúc chương trình Grants Cycle 2.

Lộ trình dành riêng cho các nhà xây dựng hoặc nhóm yêu cầu đề xuất (RFP) có kinh nghiệm muốn tham gia vào các dự án có tác động cao do Taiko Labs gửi và sẽ vẫn mở ngoài chương trình Grants Cycle 2.

Đối thủ cạnh tranh

Trong số các giải pháp Layer 2 thì giải pháp Optimistic Rollup có ưu thế vượt trội trong ngắn & trung hạn. Thực vậy, các dự án Optimistic chiếm ~90% TVL trên Layer 2.

Nhóm các dự án zk-Rollup không tương thích và tương thích ít với EVM đang chiếm ~2.6% TLV trên Layer 2.

Nhóm các dự án zk-Rollup tương thích tốt với EVM hiện chỉ chiếm ~4.2% TVL trên Layer 2, cụ thể zkSync Era ~1.8% Linea ~1.57%, Scroll ~ 0.44%, Polygon zkEVM ~0.38%.

Anh em có thể đọc thêm bài so sánh các dự án Layer 2 zk-Rollup tương thích EVM tiềm năng nhé.

Thực trạng của dự án

Dự án đã công bố kêu gọi thành công 37 triệu USD từ các quỹ lớn như Hashed Fund, OKX Ventures, KuCoin Ventures, Wintermute….

Taiko đã có 2,2 triệu địa chỉ ví duy nhất, trong đó số địa chỉ hoạt động trong ngày dao động ~50k-100k. Tổng số giao dịch đạt gần 30 triệu txn (số liệu cập nhật 4/2024 theo Taikoscan network).

Tokenomics

Updating…

Kết luận

zkEVM đã được chạy chính thức và testnet bởi nhiều bên, nhưng đây vẫn là công nghệ đang ở giai đoạn đầu, khi zkEVM Type 1 của Taiko hoàn thiện thì Taiko có thể sẽ là đối thủ nặng ký của các Layer 2 khác. Taiko được dẫn dắt bởi Co-founder Daniel Wang có nhiều kinh nghiệm trong việc phát triển dự án layer 2 zkRollup (Daniel Wang  từng làm Founder và CEO của Loopring – dự án Layer 2 zk-Rollup), nên Taiko có thể sẽ rút ngắn đáng kể thời gian phát triển sản phẩm và chúng ta cũng hoàn toàn có thể kỳ vọng một sản phẩm tốt hơn Loopring. Với việc dành 30 triệu USD cho chương trình Taiko Grants Cycle 2 để phát triển hệ sinh thái, kỳ vọng Taiko sẽ phát triển nhanh chóng bắt kịp các đối thủ khác như zkSync Era, Linea, Scroll. Chúng ta cùng follow các lộ trình phát triển của dự án Taiko và hệ sinh thái của nó nhé.