Diễn biến năm 2022, một mùa đông crypto đã diễn ra. Khởi đầu bằng sự đào thải của GameFi non trẻ với các dự án thiếu chất lượng, chưa tập trung vào trải nghiệm người dùng. Ngay sau đó, hai thiên nga đen Luna và FTX xuất hiện đẩy thị trường đến những đáy sâu. Cùng với các vụ hack tấn công vào cầu nối xuất hiện cuốn đi lượng lớn tài sản từ người dùng.
Trong 2023, liệu có những thiên nga đen khác xuất hiện, đưa thị trường xuống vùng đáy mới hay không? Câu hỏi thật khó để trả lời, nhưng thay vào đó, chúng ta nên tập trung vào những thứ chắc chắn hơn, đó là sự phát triển của công nghệ và ứng dụng. Trong năm nay và cả những năm sau, chuyển dịch người dùng từ web2.0 sang web3.0 là nhiệm vụ chính mà các hệ sinh thái sẽ hướng đến, nhằm giải quyết bài toán người dùng và thu hút dòng vốn lớn từ thị trường truyền thống đổ vào crypto, thậm chí còn mạnh mẽ hơn 2022.
Ethereum cùng Layer 2 tiếp tục thống lĩnh thị trường
Ra mắt vào năm 2015, Ethereum được xây dựng dựa trên những cải tiến của Bitcoin, cho phép việc lập trình, xây dựng và triển khai các ứng dụng phi tập trung trên mạng lưới. Kể từ đây, Ethereum đã trở thành hệ sinh thái blockchain phổ biến và phát triển mạnh mẽ nhất.
Trong bộ ba bất khả thi của một blockchain là Tính phi tập trung, Bảo mật và Khả năng mở rộng, Ethereum đã hi sinh khả năng mở rộng. Hiện nay, Ethereum đã đạt đến công suất với hơn 1 triệu giao dịch mỗi ngày và nhu cầu cao. Sự thành công của Ethereum và nhu cầu sử dụng nó đã khiến chi phí sử dụng mạng lưới tăng đáng kể. Đây cũng chính là lúc các giải pháp Layer 2 ra đời, giải quyết bài toán về khả năng mở rộng và chi phí của Ethereum.
Trong 2023, Ethereum sẽ có những thay đổi quan trọng cùng sự cạnh tranh phát triển của các giải pháp layer 2 sẽ là điểm nhấn quan trọng, giúp hệ sinh thái của Ethereum tiếp tục thống lĩnh thị trường.
Ethereum với những cập nhật quan trọng
The Merge là sự kiện lịch sử của Ethereum trong 2022, triển khai thành công vào ngày 15/9/2022. Sự kiện này đánh dấu bước chuyển mình của Ethereum từ cơ chế đồng thuận Proof of Work (POW) sang cơ chế Proof of Stake (POS), giải quyết được bài toán về năng lượng mà các blockchain POW đang gặp phải. The Merge đã giúp cho lượng tiêu thụ năng lượng trong hoạt động khai thác của Ethereum giảm 99.95%.
Bên cạnh The Merge, đội ngũ phát triển nòng cốt của Ethereum cũng đang triển khai song song các giai đoạn khác trong roadmap của mình như: The Surge, The Scourge, The Verge, The Purge và Splurge.
Trong năm 2023, 2 sự kiện mong chờ nhất của Ethereum là hardfork Shanghai và Proto-danksharding. Thời gian dự kiến triển khai hardfork Shanghai là vào tháng 3 năm 2023. Bản nâng cấp này sẽ bao gồm EIP 4895 sẽ cho phép rút tiền đặt cọc ether (ETH) trên mạng Beacon Chain, đây là khoản cọc để trở thành validator trên ETH PoS với ít nhất 32 ETH. Ước tính hiện đang có khoảng 15 triệu token ETH, chiếm 12% tổng nguồn cung ETH đang được stake trong mạng BeconChain.
Nếu hardfork Shanghai sẽ giải quyết lượng ETH stake trên BeaconChain thì proto-danksharding sẽ tập trung vào sharding, nỗ lực giải quyết bài toán mở rộng quy mô trên mạng lưới của Ethereum. Thêm một yếu tố nữa là về chi phí giao dịch mạng lưới, danksharding sẽ không giúp giảm chi phí giao dịch trên Ethereum nhưng sẽ giarm chi phí giao dịch trên các giao thức layer 2. Đây sẽ là một yếu tố quan trọng giúp các giải pháp Layer 2 trên Ethereum có thể phát triển mạnh.
Đội ngũ phát triển chính của Ethereum đã thông báo danksharding “có thể” sẽ được triển khai vào mùa thu 2023, hứa hẹn một năm phát triển mạnh của Ethereum và các giải pháp layer 2.
Cuộc đua Layer 2
Trong các nhóm giải pháp mở rộng Ethereum là Plasma, State Chanel, Side Chains và Roll Ups thì hiện tại nhóm Roll Ups đang chiếm ưu thế. Hai nhánh của Roll Ups là Optimistic rollups và Zero-knowledge rollups đang chiếm thế thượng phong trên bảng xếp hạng TVL của các giải pháp layer 2, theo dữ liệu từ l2beat.
Trong cuộc đua giữa các giải pháp, Optimistic hiện tại đang là kẻ thắng kế với lợi thế tương thích hoàn toàn với EVM(máy chủ ảo của Ethereum) và Solidy (ngôn ngữ lập trình Ethereum). Tuy nhiên, ZK Rollup đang được chú ý tập trung phát triển hơn, trong dài hạn chắc chắn ZK Rollup sẽ được phát triển để mang được những ưu điểm của Optimistic Rollup như tương thích với EVM và các dapps của Layer 1 Ethereum.
Trong năm 2022, zkSync và Starknet là hai dự án sử dụng công nghệ ZK đã thu hút được lượng vốn lớn từ các quỹ đầu tư hàng đầu trên thị trường crypto. Các bạn có thể tìm hiểu thêm thông tin về hai dự án này tại đây.
Layer 1 war – Những kẻ chậm chân sẽ bị bỏ lại
Trải qua các mùa phát triển, thị trường đã chứng kiến nhiều dự án đến, đi và cũng có những dự án ở lại. Trong khi Neo, EOS, ONT dường như đã không còn phát triển, hay ADA, Polkadot mãi chưa tìm được hướng đi thích hợp thì các dự án layer 1 mới đã xuất hiện, thách thức những kẻ đi trước.
Xuất phát từ đội ngũ phát triển của Libra, dự án được đầu tư bởi Meta (công ty mẹ của Facebook và Instagram), Aptos và Sui hiện tại là hai dự án layer 1 nổi bật trong thế hệ layer 1 mới. Aptos hiện tại đã khởi chạy phiên bản chính thức (mainet), còn Sui vẫn đang trong quá trình thử nghiệm (testnet). Thời điểm Aptos mainet, đội ngũ cũng đã triển khai chương trình airdrop cho người dùng sớm của dự án với trị giá hàng ngàn đô la Mỹ cho mỗi ví tham gia.
Ngoài Aptos và Sui, các layer 1 thế hệ mới còn có thể kể đến như Aleo, Shardeum, Sei, Quai Network, Linera… Trong 2023, sự phát triển của các layer 1 thế hệ mới sẽ thách thức các layer 1 trước đó, là nền tảng cho cuộc chiến giữa các layer 1 trong mùa tiếp theo. Với sự tham gia ngày càng nhiều của các quỹ đầu tư lớn từ thị trường crypto và cả những quỹ đầu tư truyền thống, quá trình đào thải sẽ nhanh chóng và khốc liệt hơn.
GameFi thay đổi để phát triển
Đây là cửa ngõ quan trong trong việc chuyển đổi người dùng từ web2 sang web3 với lượng người dùng đông đảo, chiếm số đông là giới trẻ có khả năng tiếp cận nhanh với công nghệ mới sẽ là điều kiện thuận lợi cho việc chuyển đổi người dùng. Theo nghiên cứu từ NewZoo, tổng thị trường Games toàn cầu trong năm 2022 đạt doanh thu 184,4 tỷ đô la Mỹ với khoảng 3,2 tỷ users, trong đó phần lớn đến từ mobile games. Hiện tại GameFi chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong toàn thị trường Games với khoảng 20 triệu users. Vì vậy tiềm năng của GameFi trong tương lai rất lớn.
Năm 2022, các ông lớn đã nhanh chóng đầu tư vào thị trường béo bở này. Trong tổng số 41,98 tỷ đô la gọi vốn vào thị trường Crypto, GameFi chiếm khoảng 16% với 6,7 tỷ đô la qua 314 vòng gọi vốn.
Epic Games và Animoca Brand là hai cái tên nổi bật. Animoca là cái tên quen thuộc với cộng đồng Crypto qua nhiều thương vụ đầu tư tập trung vào lĩnh vực GameFi và Animoca đã được đầu tư qua nhiều vòng với tổng giá trị đạt 1,54 tỷ đô la, trong đó vòng gọi vốn nổi bật nhất đến từ Temasek trị giá 1 tỷ đô la. Epic Games là nền tảng mới xuất hiện trong năm nay, nhưng đã nhận được khoản đầu tư khổng lồ 2 tỷ đô la từ ông lớn Sony và KIRKBI. Tính đến hiện tại, Epic Games là dự án huy động vốn lớn nhất trong năm 2022.
Mặc dù có nhiều cơ hội cho GameFi trong 2023, nhưng bên cạnh đó lĩnh vực này cũng đang tồn đọng nhiều vấn đề cần giải quyết. GameFi ở giai đoạn trước đa phần chỉ là những dự án bánh vẽ, không tập trung vào đồ họa và trải nghiệm người dùng và đây là điểm lớn nhất cần được cải thiện.
Ngoài ra, các Web3 Gaming SuperApp áp dụng công nghệ blockchain còn bị cản trở do thiếu cơ sở hạ tầng đủ mạnh, việc này ngăn cản các nhà phát triển đổi mới và mở rộng quy mô trò chơi của họ. Vấn đề chính đối với các nhà phát triển làm việc với công nghệ blockchain không phải là tự phát triển trò chơi mà là tích hợp cơ sở hạ tầng blockchain vào trò chơi của họ.
Một dự án trò chơi muốn tận dụng cơ sở hạ tầng web3 thường cần xây dựng một trò chơi dựa trên trình duyệt. Các trình duyệt web hiện tại không được thiết kế cho các trò chơi chất lượng cao, điều này có thể hạn chế nội dung trò chơi và do đó tạo ra trải nghiệm người chơi kém hơn. Ngay cả khi trò chơi có ứng dụng trên máy tính riêng, các hoạt động trên blockchain vẫn cần được thực hiện thông qua trình duyệt web. Do đó, nhiều dự án cơ sở hạ tầng web3 đang phát triển một nền tảng tích hợp tất cả trong một để giải quyết vấn đề.
Khi vấn đề về hạ tầng và công nghệ được giải quyết với lượng vốn lớn đổ vào từ các quỹ đầu tư truyền thống một cách nghiêm túc, GameFi sẽ là ngòi nổ quan trọng trong tương lai.
Công cụ quan trọng NFT
Bắt đầu bằng việc token hóa một số tác phẩm nghệ thuật thông qua các bộ sưu tập, trở nên phổ biến khi đóng góp vào sự bùng nổ của GameFi, NFT đã dần đi vào tiềm thức của cộng đồng. Càng ngày, các ứng dụng của NFT càng được mở rộng và áp dụng rộng rãi trong mọi lĩnh vực đời sống như thời trang, âm nhac, mạng xã hội và cả bất động sản,… Các thương hiệu truyền thống lớn cũng đã bắt đầu sử dụng các ứng dụng của NFT để nâng cao trải nghiệm khách hàng. Trong 2022, Polygon là hệ sinh thái thu hút được hợp tác và đầu tư nhiều từ các thương hiệu truyền thống.
Ngoài ra, NFT dần đã trở thành công cụ để các dự án phát triển thông qua các chiến dịch marketing. Nhiều dự án dùng NFT để ghi nhận thành quả hoặc công sức đóng góp của những người trải nghiệm sản phẩm sớm như cách mà Aptos hay Optimism và hàng trăm dự án khác đã làm.
Trong tương lai, NFT cùng GameFi sẽ là những thành phần quan trọng trong tiến trình phát triển của Metaverse, giấc mơ ấp ủ của các ông lớn trên thế giới, trong đó có Meta.
Hơn nữa, khi kết hợp với DeFi có thể sẽ tạo nên một sự kết hợp hoàn hảo. NFT sẽ giúp mở rộng thị trường tài sản thế chấp trong DeFi – một nền tảng cho vay yêu cầu tài sản thế chấp thường là các khoản nắm giữ crypto. Ngoài mục đích cho vay thì chúng ta sẽ kỳ vọng hơn vào sự phát triển của NFT dựa trên nền tảng DeFi như bảo hiểm, staking…
Social trên web3 sẽ giải quyết vấn đề tồn đọng của web2
Từ trước đến nay, những người sáng tạo nội dung như ca sĩ, nghệ sĩ, nhạc sĩ phải sử dụng các nền tảng mạng xã hội được web2 được kiểm soát bởi một bên thứ ba để đưa sản phẩm đến với cộng đồng. Các nền tảng được ưa chuộng hiện nay là như Youtube, Facebook, Instagram… Quyền lực ngày càng tập trung vào các nền tảng mạng xã hội và đôi khi quyền lực được thể hiện một cách thái quá. Họ có thể lập tức khóa tài khoản người dùng, hạn chế nội dung và gây ra sự ức chế cho người dùng.
Do đó, những người sáng tạo nội dung rất hào hứng với việc xây dựng một nền tảng hoàn toàn mới cho phép tương tác trực tiếp với những người ủng hộ, những fan trung thành và kết nối với người hâm mộ theo cách riêng của mình. Web3 đã giúp hiện thực hóa ước muốn đó từ cộng đồng.
Trong 2022, trước làn sóng Worldcup, các dự án Social thuộc nền tảng của Chilliz (CHZ) đã có những bước tiến quan trọng, đặt nền móng cho sự phát triển của Social web3. Tuy nhiên, các dự án này chỉ đang tập trung vào một lượng người dùng nhỏ từ fan token. 2023 sẽ là thời điểm phát triển của các mạng xã hội web3 như Lens Protocol và Farcaster.
Lens Protocol đã xây dựng được một hệ sinh thái nhiều mảnh ghép, dẫn dắt bởi Stani Kulechov, cũng là founder của nền tảng vay lớn nhất thị trường là AAVE. Trong khi đó, Farcaster còn khá sơ khai, tuy nhiên dự án này cũng đã gọi được $30m trong vòng seed được dẫn dắt bởi quỹ đầu tư hàng đầu thị trường crypto là a16z. Với sự đầu tư nghiêm túc sẽ dần dẫn dắt mảnh ghép social đến những đợt bùng nổ.
AI và Blockchain – sự kết hợp hoàn hảo
Trong các xu hướng công nghệ tiềm năng phát triển trong tương lai, AI đứng đầu và ngay sau đó là blockchain. Các công nghệ AI đã được ứng dụng và thực tiễn từ lâu nhưng gần đây, với sự xuất hiện của ứng dụng ChatGPT, mọi người càng vững tin vào tương lai của lĩnh vực này.
AI sẽ hỗ trợ tốt cho sự phát triển của blockchain. Sức mạnh của AI nằm ở khả năng xử lý lượng dữ liệu lớn, tự học tập với độ chính xác cao, chúng sẽ bổ trợ cho blockchain thông qua các hoạt động như:
- Tự động hóa: Đây là vai trò to lớn nhất của AI đối với blockchain. Giúp rút ngắn thời gian xử lý các hoạt động, hỗ trợ các nhà phát hành phát triển sản phẩm một cách tối ưu và hiệu quả nhất.
- Phát hiện gian lận: Crypto và blockchain đều có tính ẩn danh và điều này làm cho nó dễ bị tấn công thông qua các hoạt động thao túng thị trường và trộm cắp. Một thuật toán AI được đào tạo để phát hiện sự bất thường trong các giao dịch có thể giúp ngăn chặn những hành vi này.
- Giảm thiểu rủi ro: AI có thể phát hiện xu hướng và đưa ra quyết định nhanh hơn bất kỳ con người nào. Vì vậy, đây là công cụ có thể giúp mọi người hạn chế được các rủi ro trong đầu tư trước sự tăng giảm với biên độ lớn của thị trường.
Một số lĩnh vực khác
Ngoài các lĩnh vực trên, một số lĩnh vực cần cho sự phát triển của blockchain cũng cần được chú ý như storage, privacy hay audit. Storage hay các giải pháp phần cứng là nền móng vững chắc cho hoạt động mạnh mẽ của các hệ sinh thái, các Dapp. Với tần suất các vụ hack diễn ra ngày càng liên tục với quy mô lớn, vấn đề bảo mật hay audit cũng vô cùng cấp thiết.
Lời kết
Tuy 2022 khép lại với nhiều sự kiện đau thương nhưng dòng tiền từ khác quỹ truyền thống, các thương hiệu lớn vẫn liên tục đổ vào crypto trước tiềm năng to lớn của thị trường này. Sự xuất hiện của nhiều tên tuổi lớn sẽ khiên cho cuộc chơi ngày càng khốc liệt hơn và những kẻ chậm chân sẽ mau chóng bị bỏ lại.
Bên cạnh đó, động thái đến từ các chính phủ cho thấy có thể xuất hiện một số hiệp ước/ thỏa thuận chung ở bước sơ khai về các khuôn khổ pháp lý liên quan đến crypto. Khi mọi thứ đã đi vào quỹ đạo, việc đầu tư cũng ngày càng trở nên khó khăn hơn.
Trên đây là một số xu hướng phát triển có thể xảy ra trong năm 2023 và những năm tiếp theo. Hi vọng các bạn nhận được nhiều giá trị thông qua bài viết, hẹn gặp lại mọi người ở các bài viết tiếp theo.
