Tổng quan
Trước khi đi vào toàn cảnh hệ sinh thái Cosmos (ATOM) năm 2022, chúng ta cùng nhìn lại một số điểm nhấn chính của hệ Cosmos.
Cosmos Network là một blockchain nền tảng với cơ chế đồng thuận Tendermint. Cosmos có điểm khác biệt so với các blockchain thường gặp (Avalance, Solana, Binance Smart Chain…) ở chỗ nó là blockchain nền tảng hơn (có thể xem như “Layer 0”), và sẽ có các blockchain Layer 1 được xây ở trên đó dựa trên Cosmos SDK, chúng được kết nối với nhau thông qua cầu nối có tên là IBC (Internet Blockchain Communication) – tạo thành một vũ trụ Cosmos với tầm nhìn của dự án là “Internet of Blockchains”.
Những sự kiện quan trọng của hệ Cosmos trong năm 2022
- 6/2022: dYdX thông báo phát triển chain riêng xây dựng trên Cosmos SDK (trước đó là sử dụng công nghệ StarkWare), giúp cho dYdX hoàn toàn phi tập trung, xử lí được nhiều giao dịch hơn, $DYDX trở thành L1 coin với usecase là governance và stake, cộng với các quỹ đầu tư tên tuổi chống lưng như a16z, Paradigm, Polychain sẽ thúc đẩy dYdX phát triển.
- Các dự án mới tiềm năng: Agoric, Gnoland (smartcontract PoS hiệu suất cao), Celestia (smartcontract PoS theo cấu trúc modular).
- Sự kiện Cosmoverse (26-28/9/2022):
-
- Whitepaper V.2 đã làm rõ các thành phần chính của Cosmos Hub để giải quyết các vấn đề về doanh thu cho các chủ sở hữu $ATOM.
- Phát hành ATOM 2.0: Kiểm soát lạm phát token bằng cách giảm tỷ lệ phát. Lạm phát hàng năm được giới hạn trong khoảng từ 7% ~ 20% để cân bằng an ninh mạng và tính thanh khoản của ATOM. Tuy nhiên ATOM 2.0 đã bị reject vào tháng 11/2022 theo Proposal #82.
- Interchain security (Bảo mật liên chuỗi): Trong hệ sinh thái của Cosmos, mỗi chuỗi chịu trách nhiệm bảo mật riêng của nó, có nghĩa là các chuỗi mới dễ bị tấn công hơn. Để chống lại điều này, Cosmos đã giới thiệu một công nghệ gọi là bảo mật liên chuỗi cho phép các chuỗi thuê bảo mật từ Cosmos Hub.
- Liquid Staking: Stake $ATOM vào các giao thức DeFi và nhận token của nền tảng đó.
- Interchain Scheduler và Allocator: Hệ thống trả lại doanh thu và Trung tâm điều hành doanh thu minh bạch hơn.
- Cosmos Assembly: Tổ chức phi tập trung được đề xuất để đại diện cho lợi ích. của cộng đồng Cosmos Hub.
- Sự kiện này đã thúc đẩy khối lượng giao dịch của hệ sinh thái Cosmos cũng như tăng tổng khối lượng trên IBC lên 1,2 tỷ đô la với hơn 5 triệu giao dịch được xử lí, trong đó Osmosis cũng là Zone có khối lượng giao dịch IBC lớn nhất.
- Cosmos nằm trong kế hoạch mở rộng của Circle (nhà phát hành stablecoin USDC).
- IBC đang mở rộng sang không gian doanh nghiệp (NH Mitsubishi UFJ Trust and Bank).
- Chính sách ủy quyền mới từ Interchain Foundation.
Các mảnh ghép trong Hệ sinh thái Cosmos
Tính đến thời điểm này, trong bối cảnh thị trường chung ảm đạm, TVL của các dự án trên hệ sinh thái Cosmos đều giảm (theo DefiLlama). Chúng ta cùng điểm danh Top 5 dự án này:
Cronos
TVL của hệ Terra giảm hầu như thẳng đứng từ khoảng 90% thị phần xuống còn 3% tổng TVL đã giúp cho hệ Cronos chiếm được vị trí đầu tiên, so với ATH thì TVL hệ Cronos chia khoảng 10 lần.
- DEX: VVS Finance, Ferro
- Lending: Tectonic
- Yield: Single Finance, Beefy
Kava
Kava bắt đầu làm mọi người biết tới Cosmos và SDK, hiện đang ở vị trí á quân sau khi đã từng ở vị trí số 1 vào cuối năm 2021, TVL của Kava chỉ chia có 4 lần so với ATH, và nhỉnh hơn 1 chút so với hệ Osmosis đang đứng thứ 3.
- CDP (Collateralized Debt Position: nền tảng vị thế nợ được thế chấp): Kava Mint
- Lending: Kava Lend
- Yield: Kava Earn, Beefy
- Liquid Staking: Kava Liquid
- DEX: Curve, Kava Swap
Osmosis
Sự bùng nổ của toàn hệ Cosmos với airdrop liên tiếp của các dự án trong đó có Osmosis đã giúp Osmosis vào vị trí thứ 3, vượt cả hệ Juno (hiện giờ Juno ở vị trí thứ 11).
Có 1 cá voi farm được airdrop 10% tổng cung $JUNO (~$120 triệu tại thời điểm đó) nhờ chiến lược chia nhiều ví (Juno có rule là tối đa 50K $JUNO 1 ví). Juno sau đó đã ra Proposal #20 vote để lấy lại 45K, chỉ để lại 5K. Sau đó team Juno đã “lỡ tay” gửi $36 triệu JUNO vào hư không do lỗi copy-paste địa chỉ nhận.
Sau vụ hack của Osmosis (Osmosis DEX có pool-bug khiến dự án bị exploit $5 triệu) cũng như nền tảng chưa có gì nổi trội với số lượng mảnh ghép còn ít, nên TVL đã chia gần 12 lần kể từ ATH.
- DEX: Osmosis
- Synthetics: ION DAO
Thorchain
Sau khi có được nhiều sự quan tâm của cộng đồng nhưng perfomance của Thorchain còn chưa ấn tượng, nên TVL sau khi đạt ATH đã chia 5.5 lần.
- DEX: Thorchain, THORSwap
Canto
Hệ Canto mới nổi đã thu hút được nhiều người dùng sau khi được giới thiệu trên Layer3 – một nền tảng giúp mọi người làm quen với các giao thức DeFi và các dự án từ cũ đến mới, hiện tại đã có cầu nối (USDC, NOTE…) và DEX trên Slingshot, đã xuất hiện ít nhất 3 mảnh ghép (Dex, Lending, Yield Aggregator) thu hút dần dòng tiền của hệ Cosmos để giành vị trí Top 5.
canto is a layer-1 blockchain built to deliver on the promise of defi. as a post-traditional financial movement, canto enables accessibility, transparency, and freedom for new systems. driven by a loosely organized collective of chain-native builders, canto provides a new commons powered by free public infrastructure.
- DEX: Slingshot, Canto DEX, Forteswap, Cantoswap
- Lending: Canto Lending
- Yield: Y2R
Những mảnh ghép ngoài Top 5
- Rất nhiều dự án hệ Cosmos đã airdrop cho ATOM holder và staker: Stargaze (NFT), Juno (DeFi), Evmos “EVM-on-Cosmos”, Diffusion, Shade Protocol, Comdex, Hansum, Exswap, MarbleDAO, Cerberus, Senatus, Akash, Crescent, MantleDrop, Meson, Gelotto, GNOLand, Odin Protocol, Rebus, Teritori Network, Stride Zone, Muse…
- NFT của các hệ sinh thái khác lần lượt bùng nổ trong 2022, từ Ethereum qua Solana, nhưng điều đó chưa xảy ra trên hệ Cosmos, mặc dù có nhiều dự án đã ra mắt đặt nền móng như Stargaze, Bitsong, Omniflix, IRISnet… nhưng chưa đủ để thu hút được những người chơi NFT của các hệ khác qua.
- Sau khi Terra sụp đổ, hệ Cosmos đã chững lại, một số dự án được cộng đồng tin tưởng và đánh giá tốt như Sifchain cũng bị ảnh hưởng nặng khi giá token đến giờ chia gần 1700 lần so với ATH.
Cầu nối (bridge) trong hệ Cosmos
IBC (Inter Blockchain Communication) có thể hiểu là các hệ thống đường cao tốc giúp kết nối các blockchain trong Cosmos Network, nó cho phép các blockchain riêng biệt trong mạng lưới có thể chuyển token và dữ liệu với nhau.
IBC Bridge hỗ trợ luân chuyển tài sản nội bộ, nhưng vẫn có khó khăn khi muốn chuyển tài sản giữa các chain nhỏ, thay vì đi trực tiếp thì phải đi gián tiếp qua môt bên khác (nhiều peers hơn) như Osmosis, Cosmos Hub hoặc Juno.
Cosmos chỉ có IBC Bridge nhưng chưa có kết nối tới các chain khác, có lẽ vì vậy mà chưa xảy ra vụ hack nào liên quan đến cross-chain bridge như trong năm vừa qua:
- 8/2021: Vụ hack Poly Network cross-chain $611 triệu
- 2/2022: Wormhole cross-chain bị hack $325 triệu
- 3/2022: Cầu Ronin của Axie Infinity bị hack $622 triệu
- 6/2022: Cross-chain Horizen của Harmony bị hack $100 triệu.
- 8/2022: Nomad cross-chain bị hack, thiệt hại khoảng $180 triệu
Để di chuyển tài sản từ blockchain này sang blockchain khác, người ta phải dùng tới một cây cầu xuyên chuỗi (cross-chain bridge), nhưng một khi nhiều vụ hack xảy ra nhắm tới các cây cầu này đã khiến cho nhiều người lo lắng về tài sản của mình khi dùng cross-chain bridge. Liệu trong kế hoạch của Cosmos có thể xây được một cây cầu an toàn hơn không?
Các ví đang hỗ trợ hệ Cosmos
- Atomic Wallet – Android, Linux, macOS, Windows
- Citadel.One – Android, iOS
- Cobo – Android, iOS
- Cosmostation – Android, iOS
- Crypto.com – Android, iOS
- Huobi Wallet – Android, iOS
- imToken – Android, iOS
- Keplr – Keplr là ví native dành cho hệ sinh thái Cosmos và phổ biến nhất hiện nay trên Cosmos, đang có hơn 700,000+ lượt tải trên Google Extension.
- Ledger – Hardware
- Lunie – Web
- Math Wallet – Android, iOS, Web
- Rainbow Wallet – Android, iOS
- Trust Wallet Android, iOS
- Wetez – Android, iOS
Cộng đồng & Kênh truyền thông
- Discord: (23,591 members, 3,334 online) Có rất nhiều kênh hỗ trợ đội ngũ developer khác hoạt động, như resource, ibc-status, gov-discussion, validators-status, ibc-core…
- Telegram: Cosmos Community (19,976 members, 1,582 online) Hoạt động thường xuyên hàng ngày, mọi người thảo luận nhiều về Cosmos và các hệ sinh thái như Evmos, ATOM 2.0, voting, DAO…
- Cosmos Forum: Nơi thảo luận về proposal, governance, security…
- Reddit: (75.4k Cosmonauts) Khá hoạt động với các thông báo từ team và các câu hỏi hoặc đề xuất từ người dùng.
- Twitter: (486.5K Followers) Rất hoạt động, với nhiều tin tức về interchain, kết nối các dự án, forum, SDK… cùng các sự kiện cộng đồng như các buổi CC với số người tham gia dao động từ 200 ~ 2,000 người.
- Youtube: (12.2K subscribers) Video mới nhất là 9 tháng trước (10/3/2022).
- Medium: Các bài viết cập nhật thường xuyên hơn, mới nhất ngày 28/11/2022.
- LinkedIn: (6,509 followers)
So sánh một số Dự án tương tự
Cosmos không phải là dự án duy nhất muốn làm Blockchain của các Blockchains, chúng ta cùng xem qua các dự án đang là đối thủ nổi bật trong mảng này của Cosmos:
Avalanche có phần dẫn đầu khi họ có TPS cao, khả năng mở rộng vô hạn, native token được dùng để stake trong hệ để tham gia subnet, nhiều validator nhất, nhiều dự án được xây dựng trên hệ sinh thái, tương tác trong hệ và cross-chain thuận lợi. Cosmos thì xếp ở mức trung bình khi mọi chỉ số đều thấp hơn Avalanche, và Polkadot tạm xếp vị trí thứ 3 khi khả năng mở rộng kém hơn, thời gian xác nhận lâu hơn, và còn quá ít cầu nối cũng như các dự án tìm đến và xây dựng trên đó.
Tổng kết
Terra sụp đổ gây ra ảnh hưởng lớn đến cả ngành crypto và trong đó có Cosmos. Nhưng cũng chính sự sụp đổ của một blockchain mà không kéo theo sự sụp đổ của cả hệ Cosmos chứng tỏ những lợi thế của việc vận hành độc lập các blockchain riêng biệt trong một vũ trụ Cosmos chung, cũng như chứng tỏ được cơ sở hạ tầng tốt của Cosmos, đồng thời họ còn có một cộng đồng đông đảo và rất hoạt động cho những nhà phát triển muốn xây dựng trên hệ sinh thái này.
Mặc dù có rebrand từ Tendermint qua Ignite với giao diện mới hỗ trợ đắc lực cho các developer với Cosmos SDK, nhưng tokenomics của ATOM chưa tạo được giá trị lớn cho holder, chưa tạo được flying-wheel giúp cho hệ Cosmos tăng trưởng, các mảnh ghép nâng cao cho hệ sinh thái Cosmos vẫn còn thiếu và rời rạc, chưa kể họ chưa thực sự có một stablecoin riêng để giữ lại dòng vốn trong hệ sinh thái.
Ngoài ra, những cầu nối cross-chain cần thiết để giúp luân chuyển tài sản từ các chain khác qua được dễ dàng. Cosmoverse cũng còn nhiều tranh cãi và chưa thực sự giúp hệ Cosmos có đà phát triển hơn. Nên nhìn chung hiện giờ hệ Cosmos vẫn chỉ dừng lại ở mức độ “tiềm năng” nên cho vào danh sách theo dõi.
